بریج بودن جنین | وضعیت قرار گیری وارونه جنین در رحم
یکی از مواردی که در طی معاینات بارداری و سونوگرافی‌های جنین بررسی می‌گردد، نوع وضعیت قرارگیری جنین در داخل رحم است. جنین می‌تواند به صورت عمودی یا افقی در درون رحم مادر قرار بگیرد، یکی از شکل‌های قرارگیری جنین، وضعیت بریچ یا در اصطلاح با پا است. در این مقاله قصد داریم با این وضعیت قرارگیری بیشتر آشنا گردیم و در مورد علل ایجاد آن، خطرات احتمالی، نحوه تشخیص و تغییر آن و همچنین روش زایمان مناسب آن صحبت کنیم. در مقاله بهترین روش وزن‌گیری جنین به‌طور مفصل به مسائل وزن جنین پرداخته‌ایم.
وضعیت قرارگیری جنین: سفالیک و بریچ
در ابتدای بارداری با توجه به کوچک بودن نسبت جنین به محوطه رحم، جنین در داخل کیسه آمنیوتیک به حالت شناور و بسیار متحرک قرار دارد و می تواند به راحتی از هر پوزیشن یا وضعیتی به وضعیت دیگر تغییر حالت دهد. کم کم و با پیشرفت بارداری و رشد جنین، نسبت جنین به فضای رحم کم میشود و تغییر وضعیت جنین به سختی رخ داده و جنین در یک وضعیت تقریبا ثابتی باقی می‌ماند. در اکثر قریب به اتفاق بارداری‌ها جنین در هنگام زایمان در وضعیتی قرار می‌گیرد که سر او در نزدیکی دهانه رحم و واژن واقع میشود و باسن او در بالا و نزدیک دیافراگم مادر. به این وضعیت قرارگیری در پزشکی، اصطلاحا وضعیت سفالیک (ورتکس) گفته میشود، چرا که در هنگام وقوع زایمان طبیعی ابتدا سر از رحم خارج می‌گردد. همچنین سفالیک وضعیت طبیعی و مناسب برای انجام زایمان طبیعی است. وضعیت بریچ کاملا برعکس حالت سفالیک می‌باشد که در تعداد اندکی از بارداری‌ها تا زمان زایمان باقی می‌ماند. در حالت بریچ سر جنین نزدیک دیافراگم مادر واقع شده و باسن او در نزدیکی دهانه رحم مادر قرار دارد و در هنگام زایمان طبیعی ابتدا پا یا باسن جنین از رحم خارج میشود.
* ac در سونوگرافی جنین چیست و چرا فاکتور مهمی است؟
شیوع وضعیت بریچ
در اوایل بارداری میزان قرارگیری جنین در وضعیت بریچ به علت متحرک بودن او زیاد و شایع است و بریچ بودن جنین در این زمان یافته‌ی مهمی نیست. اما رفته رفته با افزایش سن جنین از این میزان کاسته میشود به طوریکه در حول و حوش 28 هفتگی، بین 20 تا 25 درصد از جنین ها بریچ هستند. در 32 هفتگی تنها 7 تا 16 درصد از جنین ها در حالت بریچ قراردارند و در زمان زایمان فقط 3 تا 4 درصد از جنینها همچنان بریچ باقی می‌مانند.
علل قرارگیری جنین در وضعیت بریچ
در اکثر موارد قرارگیری جنین در وضع بریچ به صورت کاملا اتفاقی و شانسی است. اما در 15 درصد از موارد بریچ بودن می‌تواند به علت مشکل در جنین، محل قرارگیری جفت، شرایط مادری و حجم مایع آمنیوتیک رخ بدهد. عواملی که احتمال قرارگیری جنین را در حالت بریچ افزایش می‌دهند عبارتند از :
- وجود سابقه بریچ بودن در خواهر یا برادر جنین
- موقعیت قرارگیری جفت مثل جفت سرراهی
- مشکلات رحم مثل رحم‌های دارای دیواره، رحم دوگانه، رحم تک شاخ یا فیبروم‌های رحمی
- داشتن چندین بار سابقه بارداری
- شل و افتاده بودن دیواره‌ی شکم
- حجم زیاد و یا کم مایع آمنیوتیک
- وجود تنگی در لگن مادر
- شرایط خود جنین مثل: وجود توده در سر، گردن و یا کمر، مشکلات عصبی در جنین، محدودیت رشد جنین، نرسیدن اکسیژن به جنین
- کوتاهی بندناف
- دو یا چند قلویی
- سن بالای مادر
- استفاده مادر از برخی داروها
آیا بریچ بودن جنین علامت خاصی دارد؟
بله در گاهی از موارد این امکان وجود دارد. در برخی مواقع قرارگیری جنین در حالت سرپا می‌تواند باعث ایجاد حس درد و ناراحتی در ناحیه‌ی زیر دنده‌ای مادر گردد. علت این درد فشار سر جنین به‌عنوان یک جسم سفت به بافت‌های اطراف خود است. همچنین این مادران حرکات جنین بریچ را در ناحیه‌ی پائینی شکم خود احساس می‌کنند.
بریچ بودن جنین چگونه قابل تشخیص است؟
ماما یا پزشک در طول معاینات بارداری و با لمس جنین از روی شکم مادر می‌توانند موقعیت و حالت قرارگیری جنین را تشخیص بدهند. همچنین در طی سونوگرافی و یا هر نوع تصویربرداری از جنین نیز با مشاهده‌ی موقعیت سر و پای جنین نسبت به دهانه‌ی رحم، بریچ، سفالیک یا قرارگرفتن او در حالت افقی قابل شناسایی است.
جفت قدامی و بریچ بودن جنین
منظور از جفت قدامی، جفتی است که در دیواره‌ی جلویی یا همان قدامی رحم لانه‌گزینی می‌کند. باید گفت این حالت قرارگیری جفت احتمال بریچ شدن جنین را بالا نمی‌برد. اما گاهی خیلی از افراد به اشتباه جفت پایین یا سرراهی را جفت قدامی می‌نامند. باید دانست جفت قدامی با جفت سرراهی کاملا متفاوت هستند. چرا که جفت سرراهی جفتی است که قسمت یا تمام از آن بر روی دهانه رحم واقع شده است. در این نوع از وضعیت لانه‌گزینی جفت احتمال قرارگیری جنین در حالت بریچ و باقی ماندن این وضع تا هنگام زایمان افزایش پیدا می‌کند.
بریچ بودن جنین و تعیین جنسیت
تعیین جنسیت جنین در سونوگرافی به عوامل زیر بستگی دارد:
- مهارت و تبحر پزشک سونوگرافیست
- کیفیت مناسب دستگاه سونوگرافی
- رسیدن جنین به سن مناسب جهت رشد اندامها (حداقل بعد از 14 هفتگی)
- قابل مشاهده بودن عضو تناسلی جنین (بسته نبودن پاها)
با در نظر گرفتن این عوامل حتی در حالت سفالیک نیز ممکن است، شرایط مشاهده عضو تناسلی جنین به علت بسته بودن پاها وجود نداشته باشد. البته باید دانست عموما جهت تشخیص جنسیت جنین، سونوگرافی در هفته‌های بین 18 تا 22 انجام میشود و در این زمان چون جنین تحرک بیشتری دارد امکان تغییر وضعیت او و شناسایی جنسیت بیشتر از هفته‌های انتهای بارداری فراهم است.
آیا بریچ بودن برای جنین خطرناک است؟
مهمترین نکته ای که در این جنینها وجود دارد نحوه زایمان در آنهاست. از آنجایی که در هنگام خروج این جنینها به روش طبیعی از رحم، ابتدا پائین تنه و بعد بالا تنه بیرون می‌آید، امکان گیرکردن سر در رحم و سخت شدن زایمان وجود دارد.
البته در برخی از موارد یک سری مشکلات جنینی(مثل توده‌های گردنی یا بدشکلی‌های سر) سبب بروز این وضعیت در جنین می‌گردد و به همین خاطر شناسایی علت بریچ بودن جنین اهمیت پیدا می‌کند.
وضعیت بریچ جنین و نوع زایمان
قرارگیری جنین در حالت بریچ در زمان زایمان، به عنوان یک وضعیت غیرطبیعی به حساب می‌آید. در شرایط طبیعی جنین در رحم به صورت وارونه قرار دارد و هنگام زایمان ابتدا سرکه بزرگترین عضو بدن است، از رحم خروج پیدا می‌کند. اما انجام زایمان طبیعی وقتی جنین بریچ است خطر بیشتری دارد و احتمال آسیب به جنین (مثل:آسیب به اعصاب گردنی و یا فشار به بندناف که می‌تواند باعث قطع جریان خون و رسیدن اکسیژن به جنین شود) افزایش پیدا می‌کند. به همین خاطر ترجیح پزشکان بر این است که جنین‌هایی که تا زمان زایمان به حالت بریچ باقی مانده‌اند را به کمک روش سزارین به دنیا بیاورند.
نحوه چرخش بریچ
عموما در بین هفته های 28 تا 34 جنین در رحم به حالت سفالیک می‌چرخد. عموما بعد از این زمان امکان چرخیدن به شدت کم می‌گردد. چرخش جنین از وضعیت بریچ به سفالیک با هدف انجام زایمان طبیعی انجام میشود. برای این منظور دو راهکار وجود دارد که عبارتند از:
چرخش جنین توسط متخصص و در بیمارستان: که خود به چند طریق انجام می‌گیرد و نیازمند مهارت پزشک و امکانات پایش سلامت جنین و اقدامات اورژانسی است.
با انجام حرکات ورزشی مخصوص: این ورزش‌ها طیف وسیعی دارند و از حرکات ساده ای چون وضعیت چهاردست و پا تا تمرین‌هایی که نیاز به حمایت فرد دیگری از مادر دارد، متغیر است. نحوه‌ی انجام این ورزش‌ها در کلاس‌های آمادگی زایمان آموزش داده میشود. با انجام این حرکات فضای بیشتری برای حرکت جنین در رحم فراهم می‌گردد و به مرور امکان تغییر وضعیت جنین ایجاد میشود. تاثیر این تمرین‌ها در افراد مختلف متفاوت است و نوع تمرین‌ها با توجه به شرایط مادر طراحی می‌گردد. باید توجه داشت در هنگام انجام هر نوع تمرین ورزشی در زمان بارداری، در صورت بروز علایمی چون: درد، خستگی، لکه بینی و حس نشت مایع می‌بایست تمرین را متوقف نمود.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.