علائم زایمان زودرس| همه چیز در مورد زایمان زودرس

زایمان زودرس به زایمانی گفته می‌شود که بیشتر از سه هفته قبل از زمان مقرر زایمان اتفاق بیافتد، به عبارت دیگر، زایمان‌های زودرس آنهایی هستند که قبل از شروع هفته 37 بارداری رخ دهند. هفته‌های آخر بارداری در افزایش وزن مناسب جنین و رشد کامل ارگان‌های حیاتی مختلف از جمله مغز و ریه‌ها بسیار مهم است. به همین دلیل نوزادان نارس ممکن است مشکلات سلامتی بیشتری داشته باشند و نیاز به بستری طولانی مدت‌تر در بیمارستان داشته باشند. 

زایمان زودرس چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر پزشک شما احتمال بدهد که در معرض زایمان زودرس هستید به احتمال زیاد شما را در بیمارستان بستری خواهد کرد. در بخش زایمان از یک مانیتور الکترونیکی برای بررسی میزان وقوع انقباضات و مدت زمان انقباضات استفاده می‌شود. ضربان قلب کودک نیز کنترل می‌شوند. (در مورد علت ضعیف بودن ضربان قلب جنین در این مقاله بیشتر بخوانید)

راه‌های دیگر تشخیص زایمان زودرس شامل موارد زیر است:

1. معاینه فیزیکی گردن رحم: پزشک شما دهانه رحم را برای بررسی تغییرات معاینه می‌کند.
2. سونوگرافی داخل واژن(ترانس واژینال): به کمک این سونوگرافی وضعیت قرارگیری و طول دهانه رحم شما اندازه گیری می‌شود.
3. آزمایش مایعات آمنیوتیک: این آزمایش نشان می‌دهد که آیا کیسه پوشاننده کودک(غشای امنیوتیک) پاره شده است یا نه

علائم هشدار دهنده زایمان زودرس در مادر

در اکثر موارد، زایمان‌های زودرس به طور غیر منتظره شروع می‌شوند. مانند زایمان طبیعی، علائم زایمان زودرس عبارتند از:

• انقباضات (شکم مثل یک مشت گره کرده محکم می‌شود) هر 10 دقیقه یک بار یا با فواصل کمتر
• تغییرات در ترشحات واژن (افزایش قابل توجه میزان ترشحات یا خونریزی از واژن)
• احساس فشار در لگن و احساس اینکه کودک در حال پایین آمدن است
• کمردرد 
• گرفتگی و پیچش شکم با یا بدون اسهال

اگر حس کردید در حال زایمان زودرس هستید چه باید بکنید؟

اگر علائم و نشانه‌های زایمان زودرس را دارید بلافاصله با متخصص زنان و نیز اورژانس تماس بگیرید. مراقبت از شما باید بلافاصله شروع شود.

علت‌های وقوع زایمان زودرس

علت اصلی تولد زودرس اغلب قابل شناسایی نیست. با این وجود، برخی بیماری‌ها خطر ابتلا به زایمان زودرس زایمان را افزایش می‌دهند، از جمله :

• دیابت
• بیماری‌های قلبی
• بیماری‌های کلیوی
• فشار خون بالا

عوامل مرتبط با بارداری که احتمال زایمان زودرس را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• بارداری چند قلویی
• داشتن زندگی پر از استرس
• سوتغذیه یا تغذیه نامناسب قبل و در دوران بارداری
• سیگار کشیدن، استفاده از مواد مخدر یا نوشیدن الکل در دوران بارداری
• عفونت‌ها از جمله عفونت دستگاه ادراری و عفونت غشای آمنیوتیک
• سابقه تولد زودرس در بارداری قبلی
• حالت‌های غیرطبیعی رحم 
• ضعف در دهانه رحم که زودتر از موعد باز می‌شود
• سن مادر کمتر از 17 سال و یا بیشتر از 35 سال 

روش‌های پیشگیری از زایمان زودرس

در صورت بالا بودن احتمال زایمان زودرس از برخی داروها برای به تاخیر انداختن زایمان و کمک به رشد اندام و اعضای بدن جنین و در نتیجه افزایش سلامت جنین و به تاخیر انداختن زایمان زودرس استفاده می‌شود. تشخیص موارد استفاده یا عدم استفاده از آن‌ها بر عهده پزشک متخصص زنان است و این پزشک با سنجیدن منافع مصرف داروها در مقابل عوارض جانبی و خطرات احتمالی ان‌ها در این مورد تصمیم گیری می‌کند.

• به طور معمول در تمام موارد زایمان زودرس سعی می‌شود تا یک بار داروی کورتون تجویز شود. در صورتی که داروهای کورتون زمان کافی برای رسیدن به گردش خون جنین و باقی ماندن در بدن او را داشته باشند به بالغ شدن و بهبود عملکرد ریه‌های جنین کمک می‌کند. در خیلی از موارد زایمان زودرس سعی می‌شود تا زایمان برای مدت چهل و هشت ساعت به تاخیر بیافتد تا داروهای کورتونی بتوانند تاثیر کامل خود را بر روی ریه‌های جنین داشته باشند.

* مقاله کارهای ممنوعه در ماه هشتم بارداری را مطالعه کنید.

• داروی دیگری که ممکن است به جنین کمک کند داروی سولفات منیزیوم است. این دارو هم ممکن است روند زایمان را کند کند و زایمان را به تاخیر بیاندازد و هم ممکن است جنین را از برخی آسیب‌های مغزی خطرناک محافظت کند. البته برخی مطالعات هم نشان داده‌اند که کودکانی که سولفات منیزیوم برای مادر آن‌ها تجویز شده احتمال بستری طولانی مدت در بخش مراقبت‌های ویژه و برخی مشکلات دیگر را دارند و برای همین تصمیم گیری در این خصوص به عهده پزشک متخصص زنان و زایمان است.
• داروهایی مثل ریتودرین و تربوتالین داروهایی شناخته شده برای به تاخیر انداختن زایمان زودرس هستند که در حال حاضر در صورت نیاز از داروی ریتودرین استفاده می‌شود. این دارو ممکن است تپش قلب، بالا رفتن قند خون، اضطراب و تهوع در مادر ایجاد کند و به دلیل همین مسائل عموما زیاد مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
• برخی داروها از جمله ایندومتاسین یا آنتی بیوتیک‌ها هم در مواردی خاص برای کند کردن روند زایمان زودرس یا کم کردن عوارض این زایمان‌ها توسط پزشکان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اقداماتی که احتمال زایمان زودرس را کاهش می‌دهد

• قبل از بارداری و در دوران بارداری رژیم غذایی سالم داشته باشید. حتماً مقدار زیادی غلات سبوس دار، پروتئین‌های بدون چربی، سبزیجات و میوه بخورید. مصرف مکمل‌های اسید فولیک و کلسیم نیز توصیه می‌شود.
• هر روز مقدار زیادی آب بنوشید. 
• اگر فشار خون بالا یا سابقه تولد نوزاد نارس دارید ، ممکن است پزشک توصیه کند روزانه 60 تا 80 میلی گرم آسپرین مصرف کنید.
• ترک سیگار و دوری از مواد مخدر یا برخی داروهای پزشکی 

عوارض و مشکلات درازمدت زایمان زودرس

مشکلات طولانی مدت مرتبط با زایمان زودرس، به خصوص در موارد شدیدا زودرس، شامل موارد زیر است:

1. مشکلات شدید شنوایی
2. کم شدن بینایی و حتی نابینایی
3. ناتوانی‌های یادگیری
4. معلولیت‌های جسمی
5. تاخیر در رشد و هماهنگی ضعیف

والدین نوزادان نارس باید توجه جدی به رشد شناختی و حرکتی فرزند خود داشته باشند. این شامل دقت در مورد دستیابی به مهارتهای خاصی مانند لبخند زدن، نشستن و راه رفتن است. گفتار و پیشرفت رفتاری نیز برای نظارت بسیار مهم است. 

 

علائم نارس بودن نوزاد

ممکن است کودک نارس علائم خفیفی داشته باشد یا ممکن است عوارض در او کاملا مشهود باشند. برخی از علائم نارس بودن کودک عبارتند از:

• اندازه کوچک، با سری بزرگ و نامتناسب
• نداشتن ذخایر چربی مناسب که باعث تغییر شکل کلی بدن می‌شود
• کم تحرکی نسبت به سایر نوزادان
• موهای نرم و کرک مانند (lanugo) قسمت اعظم بدن نوزاد را پوشانده است.
• درجه حرارت پایین بدن، بخصوص در زمان بلافاصله پس از تولد در اتاق زایمان، به دلیل کمبود چربی ذخیره شده بدن
• تنفس سخت و حالت تنگی نفس
• عدم وجود رفلکس مکیدن و بلع مناسب، که منجر به مشکلات تغذیه‌ای می‌شود
• پوست رنگ پریده و زرد رنگ 

مراقبت‌های بیمارستانی در نوزادان نارس

اگر نتوان زایمان زودرس را متوقف کرد و یا به هر دلیلی باید زایمان زودرس انجام شود یا از روش‌های القای زایمان طبیعی استفاده شود، شرایط زایمان پرخطر در نظر گرفته می‌شود. مادر باید در بیمارستانی بستری شود که دارای بخش مراقبت های ویژه نوزادان(NICU)  است. در چند روز اول زندگی زودرس نوزاد، مراقبت بیمارستانی برای حمایت از پشرفت و کامل شدن اعضای بدن جنین لازم است. نوزاد ممکن است در یک دستگاه انکوباتور با کنترل دما نگهداری شود. تجهیزات مانیتورینگريال ضربان قلب، تنفس و میزان اکسیژن خون کودک را ارزیابی می‌کنند. 

بسیاری از نوزادان نارس نمی‌توانند از طریق دهان شیر بخورند زیرا هنوز غریزه و عملکرد مکیدن و بلع آن‌ها کامل نیست. این نوزادان به صورت داخل وریدی(داخل رگی) یا با استفاده از لوله‌ای که از طریق بینی یا دهان وارد معده می‌شود، تغذیه می‌شوند. در صورت عدم رشد کامل ریه‌ها ممکن است به نوزاد اکسیژن داده شود. کودک ممکن است به دستگاه کمک تنفسی(ونتیلاتور) یا لوله تنفسی زیر بینی متصل شود یا در داخل اتاقک با تامین اکسیژن قرار بگیرد.

عوارض نارس بودن نوزاد

عوارض نارس بودن و زایمان زودرس در هر نوزادی با نوزادان دیگر متفاوت است، اما این یک قانون است که نوزاد هرچه زودتر و در نتیجه نارس‌تر به دنیا بیاید، احتمال بروز عوارض در او بیشتر است.

نوزادان نارس را به چهار گروه تقسیم می‌کنند:

• تقریبا کامل، نوزادانی که بین هفته‌های 34 تا 36 هفته حاملگی به دنیا بیایند
• نسبتا نارس، نوزادانی که بین هفته‌های 32 تا 34 بارداری متولد شده باشند
• نارس نوازادانی که در سن کمتر از 32 هفته بارداری متولد می‌شوند
• کاملا نارس، نوزادان متولد شده در هفته 25 بارداری یا قبل از آن

خوشبختانه بیشتر زایمانهای زودرس در اواخر مرحله بارداری اتفاق می‌افتند.

وزن متوسط، قد و طول دور سر نوزادان نارس در سنین حاملگی مختلف برای هر جنس

شرایط خطرناک برای جنین در تولد زودرس

جان نوزادان نارس ممکن است به دلیل موارد زیر به خطر بیافتد:

• خونریزی مغزی
• خونریزی در ریه‌ها
• هیپوگلیسمی یا قند خون پایین
• سپسیس نوزادی یعنی عفونت خونی نوزاد
• پنومونی یا ذات الریه، عفونت و التهاب ریه‌ها
• مشکل patent ductus arteriosus ، وجود سوراخی بدون پوشاننده در رگ اصلی قلب 
• کم خونی، کمبود گلبول‌های قرمز خون که مسئول انتقال اکسیژن در بدن هستند
• سندرم زجر تنفسی نوزادی، اختلال تنفس ناشی از ریه‌های رشد نکرده و بالغ نشده

نوزادان رکورددار در نارس بودن

1. سییبی کودکی است که در سال 2018 در بیمارستان شارپ بایچ ایالات متحده آمریکا به دنیا آمد. این کودک در زمان تولد تنها 250 گرم وزن داشت و حالا عنوان سبک‌ترین نوزاد متولد شده زنده جهان را در اختیار دارد، البته سییبی چهار ماه را در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان گذراند
2. آمیلیا تیلور که در سال 2007 بر اثر زایمان زودرس و در 21 هفتگی به دنیا آمد کم سن‌ترین کودک متولد شده در جهان است که اخیرا تحصیلات دبستان را به پایان رسانده است و تنها مشکلی که داشته تاخیر در شروع تکلم و نیاز به گفتار درمانی بوده است.

امید به زندگی نوزادان نارس هم بالا است

هر سال در جهان حدود 15 میلیون نوزاد نارس به دنیا می‌آیند (8 تا 18 درصد از کل زایمان‌ها). شانس زنده ماندن نوزاد متولد شده در 22 هفته حدود 6٪ است ، در حالی که شانس زنده ماندن نوزاد در زایمان در 23 هفته 26٪ ، در 24 هفته 55٪ و در 25 هفته در حدود 70٪ است. نوزادان بین 28 تا 34 هفته بین 90 تا 95 درصد شانس بقا دارند و نوزادان بالای 34 هفته مشابه نوزادان متولد شده در زمان مقرر احتمال بقا دارند.

با پیشرفت‌های جدید احتمال زنده ماندن و بدون آسیب ماندن نوزادان نارس بیشتر شده است. یک مطالعه نشان داده که میزان بقا برای نوزادان متولد شده قبل از 28 هفته که بسیار زودرس محسوب می شود از 70 درصد در سال 1993 به 79 درصد در سال 2012 افزایش یافته است.