علل حالت تهوع صبحگاهی در بارداری چیست؟ راه های درمان آن

حالت تهوع در بارداری بسیار از زنان، طبیعی است و طبق آمار حدود 70% از زنان باردار در سه‌ماهه اول بارداری، حالت تهوع و حتی استفراغ را تجربه می‌کنند. اما با بدتر شدن علائم و شدت گرفتن استفراغ، نگرانی‌هایی درباره سلامت مادر و جنین به‌وجود می‌آید؛ در نتیجه والدین به‌دنبال روش‌های پیشگیری و درمان حالت تهوع صبحگاهی حاملگی هستند. باتوجه‌به اینکه حالت تهوع و استفراغ شدید می‌تواند روی سلامت جنین تاثیر بگذارد؛ در این مقاله از مجله سلامت گهواره به بررسی علت حالت تهوع بارداری، روش‌های درمان خانگی و علائم استفراغ شدید می‌پردازیم تا بدانید چه زمانی به پزشک مراجعه کنید. 

با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.

حالت تهوع صبحگاهی در بارداری چگونه است؟

تهوع صبحگاهی در بارداری (به انگلیسی Morning Sickness) به حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری گفته می‌شود. حدود 70% زنان در سه‌ماهه اول بارداری چنین شرایطی را تجربه می‌کنند؛ اما لازم است بدانید، برخلاف نامش می‌تواند در هر زمانی از شبانه‌روز اتفاق افتد. 

حالت تهوع بارداری ممکن است تنها شامل احساس تهوع بوده یا با استفراغ نیز همراه باشد. در بسیاری از زنان، حالت تهوع و استفراغ خفیف است؛ اما زنانی که استفراغ شدید و بیشتر از 3 بار در روز دارند باید برای درمان اقدام کنند. 

باتوجه‌به اینکه بیشتر زنان باردار چنین حالتی را تجربه می‌کنند؛ بنابراین سوالات زیادی درباره علت تهوع صبحگاهی در بارداری و درمان آن وجود دارد. نکته مهم اینکه، روش‌های درمان تهوع صبحگاهی در بارداری متنوع هستند که شامل مصرف دارو و برخی روش‌های خانگی می‌شود. از طرفی، چون ممکن است علائم تا سه‌ماهه دوم بارداری نیز ادامه داشته باشد؛ بنابراین بهتر است بدانید با تهوع صبحگاهی در بارداری چه کنیم.

به‌‌نقل از سایت my.clevelandclinic

حالت تهوع صبحگاهی، حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری است. این بیماری شایع تا 70% از زنان در سه‌ماهه اول بارداری را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. 

Morning sickness is nausea and vomiting during pregnancy. It’s a common condition affecting up to 70% of women in the first trimester of pregnancy (the first three months).

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

در چه هفته‌ای تهوع بارداری شروع و تمام می‌شود؟

به‌دلیل شیوع بالای تهوع صبحگاهی در حاملگی و علائم ناراحت‌کننده‌ای که دارد؛ اطلاع از زمان شروع، به‌اوج رسیدن و پایان آن ممکن است به شروع به‌موقع روش‌های درمانی کمک کند. بنابراین در ادامه به این موضوع می‌پردازیم که تهوع و استفراغ صبحگاهی در بارداری از کی شروع شده و چه مدت ادامه دارد.

زمان شروع تهوع صبحگاهی در بارداری

اگر به‌دنبال جواب این سوال هستید که «حالت تهوع صبحگاهی در بارداری از کی شروع میشه؟»؛ پاسخ دقیق در ادامه آمده است.

حالت تهوع بارداری در اکثر زنان از هفته ششم بارداری شروع می‌شود؛ البته این زمان تقریبی است و ممکن است برخی از زنان زودتر یا دیرتر آن را تجربه کنند. طبق آخرین مطالعات؛ اکثر زنان باردار قبل از 9 هفته بارداری علائم تهوع صبحگاهی را تجربه خواهند کرد. 

زمان به اوج رسیدن تهوع صبحگاهی در بارداری

تهوع و استفراغ صبحگاهی در بارداری اکثر زنان از حدود 8 تا 10 هفته بارداری به اوج یا بدترین حالت خود می‌رسد. البته زمان به اوج رسیدن تهوع صبحگاهی بارداری مانند زمان شروع آن بین زنان متفاوت است.

زمان پایان تهوع صبحگاهی در بارداری

تهوع صبحگاهی معمولا در حدود هفته سیزدهم بارداری (پایان سه‌ماهه اول) بهبود پیدا کرده یا از بین می‌رود. بااین‌وجود برخی از زنان علائم طولانی‌‌مدتی را در ابتدای سه‌ماهه دوم (هفته‌های 14 تا 27 بارداری) تجربه خواهند کرد. لازم است بدانید که در موارد نادر، تهوع صبحگاهی تا پایان بارداری نیز ادامه پیدا می‌کند.

جدول زمانی حالت تهوع صبحگاهی در بارداری

علائم حالت تهوع صبحگاهی در بارداری

برای رفع تهوع صبحگاهی در بارداری باید ابتدا با نشانه‌ها و علائم آن آشنا شوید؛ چون نشانه‌های رایج چنین حالتی در زنان باردار تنها شامل حالت تهوع بعد از خوردن غذا در بارداری نیست و ممکن است برخی زنان علائم دیگری به شرح زیر را نیز تجربه کنند:

• حالت تهوع (ناراحتی معده)
• استفراغ
• از دست دادن اشتها
• سوزش سرِ دل (رفلاکس)
• احساس گرسنگی شدید
• احساس گیر کردن چیزی در گلو
• احساس دریازدگی یا بیماری حرکت

علت تهوع صبحگاهی در بارداری

علت تهوع صبحگاهی در بارداری کاملا مشخص نیست؛ اما برخی از پزشکان و متخصصان معتقدند که مجموعه‌ای از تغییرات فیزیکی و شیمیایی در بدن زنان باردار باعث حالت تهوع و استفراغ صبحگاهی در بارداری می‌شود. این تغییرات فیزیکی و شیمیایی به شرح زیر هستند:

• قند خون پایین
• نوسانات فشار خون
• افزایش هورمون‌های بارداری (مانند گنادوتروپین جفتی انسانی یا عدد بتا و هورمون استروژن)
• حساسیت گوارشی (کُند شدن تخلیه معده، تغییر حرکات روده و واکنش‌پذیر شدن روده)
• تغییر در متابولیسم بدن زنان باردار

عوامل خطر حالت تهوع صبحگاهی در بارداری

علاوه‌بر تغییرات شیمیایی و فیزیکی در بدن زنان باردار، ممکن است عوامل دیگری نیز باعث ایجاد حالت تهوع شده یا حتی علائم را شدیدتر کنند. در اکثر زنان باردار، موارد زیر باعث بدتر شدن حالت تهوع صبحگاهی خواهند شد:

• استرس و اضطراب
• ابتلا به دریازدگی یا بیماری حرکت (حالت تهوع در ماشین)
• ابتلا به میگرن
• گرمای هوا
• خستگی بیش‌ازحد و ضعف
• بارداری دوقلو یا چندقلو
• حالت تهوع صبحگاهی در بارداری قبلی
• اضافه وزن (شاخص توده بدنی 30 یا بیشتر)
• تجربه اولین بارداری
• کمبود برخی ویتامین‌ها مانند ویتامین B6
• ابتلا به بیماری تروفوبلاستیک (بیماری رشد غیرطبیعی سلول در رحم)
• استرس یا اضطراب
• کار در شیفت شب
• کمبود خواب
• داشتن حالت تهوع هنگام مصرف قرص‌های ضدبارداری حاوی استروژن
• خوردن یا بوییدن غذاهایی خاص

استفراغ شدید بارداری (هایپر استفراغ بارداری)

تهوع صبحگاهی به‌ندرت آنقدر شدید خواهد شد که به استفراغ شدید بارداری یا هایپر استفراغ بارداری (Hyperemesis Gravidarum) ختم شود. در چنین شرایطی، حالت تهوع و استفراغ شدید باعث از دست دادن شدید مایعات یا حتی از دست دادن بیش از 5% وزن بدن قبل از بارداری خواهد شد.

به‌نقل از سایت my.clevelandclinic

اکثر زنانی که دچار تهوع صبحگاهی هستند، هر روز مدت کوتاهی حالت تهوع دارند و ممکن است یک یا دو بار استفراغ کنند. در موارد شدیدتر تهوع صبحگاهی، حالت تهوع می‌تواند چند ساعت در روز طول بکشد و استفراغ بیشتر از 4 بار رخ دهد که به آن Hyperemesis Gravidarum می‌گویند. 

Most women with morning sickness feel nauseous for a short time each day and may vomit once or twice. In more severe cases of morning sickness, nausea can last several hours each day and vomiting occurs more than four times per day. This is a condition called hyperemesis gravidarum.

علائم استفراغ شدید بارداری

همان‌طور که اشاره شد، برخی از زنان علاوه‌بر حالت تهوع ممکن است استفراغ شدید را نیز در دوران بارداری تجربه کنند. علائم استفراغ شدید در زنان باردار به شرح زیر است:

• استفراغ بیشتر از 3 بار در روز
• کم‌آبی شدید بدن (همراه با علائمی مانند تولید کم ادرار یا ادرار نکردن، ادرار تیره‌رنگ و سرگیجه هنگام ایستادن)
• کاهش وزن حدود 4.5 کیلوگرم و بیشتر

عوامل خطر استفراغ شدید بارداری

طبق آخرین تحقیقات، عوامل خطر استفراغ شدید بارداری به شرح زیر هستند:

• بارداری دختر
• سابقه خانوادگی تهوع بارداری
• تجربه تهوع صبحگاهی در بارداری قبلی

همان‌طور که مطالعه کردید، یکی از عوامل خطر استفراغ شدید در بارداری، می‌تواند حاملگی دختر باشد؛ بنابراین شدت تهوع صبحگاهی در بارداری و جنسیت جنین ممکن است به‌یکدیگر مرتبط باشند.

ارتباط حالت تهوع صبحگاهی در بارداری و جنسیت جنین

برخی از افراد تصور می‌کنند که رابطه‌ای معنادار میان حالت تهوع صبحگاهی در بارداری و جنسیت جنین وجود دارد؛ اما جنسیت جنین عامل تعیین‌کننده‌ای در تجربه حالت تهوع صبحگاهی نیست. به‌این‌مفهوم که پسر یا دختر بودن جنین تاثیری در حالت تهوع زنان باردار ندارد.

بنابراین نمی‌توان گفت که حالت تهوع صبحگاهی در بارداری نشانه دختر است یا پسر؛ چون زنان فارغ از جنسیت جنین، تهوع صبحگاهی را تجربه خواهند کرد؛ اما شدت بروز تهوع صبحگاهی به جنسیت جنین مرتبط است.

مطالعات نشان داده در مواردی که جنین پسر است؛ مادر حالت تهوع صبحگاهی بسیار کمی داشته اما در مواردی که جنین دختر است؛ مادر حالت تهوع شدیدتری را تجربه خواهد کرد. 

تاثیر تهوع صبحگاهی مادر بر رشد جنین

تاکنون هیچ مطالعه‌ای نشان نداده که حالت تهوع و استفراغ خفیف تا متوسط، تاثیری منفی روی رشد جنین داشته باشد. اما زنانی که حالت تهوع و استفراغ شدید یا هایپر استفراغ بارداری را تجربه می‌کنند، ممکن است نوزاد آن‌ها هنگام تولد، وزنی کمتر از حد معمول داشته باشد. در چنین مواردی، نظارت منظم روی رشد نوزاد از طریق سونوگرافی ضروری است. 

به‌نقل از سایت my.clevelandclinic

تهوع و استفراغ شدید کنترل نشده می‌تواند مانع از دریافت مواد مغذی موردنیاز مادر شده و روی وزن نوزاد هنگام تولد تاثیر بگذارد.

Unmanaged severe nausea and vomiting can prevent you from getting the nutrition you need and affect your baby’s weight at birth.

درمان حالت تهوع صبحگاهی در بارداری

متاسفانه هیچ روش درمان قطعی و سریعی برای تهوع صبحگاهی حاملگی وجود ندارد؛ اما در مواردی که حالت تهوع و استفراغ شدید است، پزشک متخصص دارو تجویز خواهد کرد. 

اگر حالت تهوع و استفراغ شدید بوده و با تغییر سبک زندگی و اصلاح رژیم غذایی بهبود پیدا نمی‌کند؛ پزشک برای مدت کوتاهی داروی ضدتهوع تجویز خواهد کرد. بنابراین هرگز بدون تجویز پزشک و خودسرانه این نوع داروها را از داروخانه نخرید.

داروهای حالت تهوع صبحگاهی در بارداری

روش‌های خانگی برای کاهش تهوع بارداری

روش‌های خانگی مختلفی برای کاهش علائم و شدت حالت تهوع بارداری وجود دارد که شامل تغذیه مناسب، پرهیز از برخی مواد غذایی و نوشیدنی‌ها و تغییراتی در سبک زندگی هستند. 

تغذیه مناسب برای کنترل تهوع صبحگاهی در بارداری

تغذیه تاثیر بسیار زیادی در کنترل و بهبود علائم حالت تهوع صبحگاهی در بارداری دارد. در ادامه راهکارهایی آمده تا بتوانید به‌راحتی و با کمترین هزینه این وضعیت را مدیریت کنید.

• صبح‌ها چند کراکر یا نان تست بخورید؛ این کار به آرام شدن معده کمک می‌کند. بهتر است چند کراکر را کنار تخت خود قرار داده و قبل از صبحانه تعدادی کراکر بخورید.
• به‌جای 3 وعده غذایی بزرگ، وعده‌های غذا را کوچک‌تر کرده و چند بار در روز غذایی سالم بخورید؛ اما نباید هیچ وعده‌ای را حذف کنید.
• غذاهای تند و چرب نخورید؛ چون می‌توانند علائم حالت تهوع صبحگاهی حاملگی را شدیدتر و بدتر کنند. به‌جای این غذاها می‌توانید غذاهای ملایم مانند موز، برنج، نان تست خشک، آبگوشت، سیب‌زمینی پخته و تخم‌مرغ بخورید.
• بین وعده‌های غذایی، میان‌وعده‌هایی سرشار از پروتئین مانند ماست، کره بادام‌زمینی روی برش‌های کرفس یا سیب، پنیر و آجیل بخورید.
• با زنجبیل تازه رنده‌شده دمنوش آماده کنید یا آبنبات زنجبیلی بخورید (قبل از مصرف زنجبیل با پزشک خود مشورت کنید).
• اگر بیرون از خانه هستید، یک ظرف کوچک تنقلات سالم همراه ببرید.
• در طول روز مایعات فراوان به‌ویژه آب بنوشید.
• از نوشیدنی‌های کافئین‌دار پرهیز کنید.

غذاهای مفید برای حالت تهوع صبحگاهی در بارداری

رژیم غذایی سرشار از پروتئین، سبزیجات، غلات کامل و میوه‌ها برای مادر و جنین بسیار مفید هستند؛ اما در مقابل، غذاهای فوق‌فرآوری‌شده و سرشار از قند و نمک ممکن است علائم حالت تهوع بارداری را بدتر و شدیدتر کنند. پزشکان متخصص توصیه می‌کنند که زنان باردار در این دوره و برای کنترل و کاهش حالت تهوع حاملگی، غذاهای زیر را بخورند:

• نان تست
• کراکر
• چوب‌شور
• سس سیب
• اسموتی میوه و ماست
• آب
• چای (با کافئین کم و بعد از مشورت با پزشک)
• هندوانه
• فلفل دلمه‌ای
• انواع مرکبات

تغییر سبک زندگی برای درمان حالت تهوع صبحگاهی در بارداری

در کنار تغذیه مناسب، تغییراتی در سبک زندگی نیز می‌توانند به کاهش تهوع بارداری کمک کنند؛ این تغییرات به شرح زیر هستند:

• ویتامین‌های دوران بارداری را با میان‌وعده‌ها بخورید.
• اگر ویتامین‌ دوران بارداری حاوی آهن است، آن را قبل از خواب بخورید.
• از بوهای مختلف و ناراحت‌کننده، نورهای چشمک‌زن و سایر موقعیت‌های آزاردهنده که حالت تهوع را تحریک می‌کنند، خودداری کنید.
• در طول شبانه‌روز استراحت کافی داشته باشید.
• در طول روز بوهای دلپذیری مانند بوی لیموی تازه، پرتقال و برگ نعناع استشمام کنید.
• بعد از خوردن غذا، دراز نکشید.
• اتاق خواب باید تهویه مناسب داشته باشد؛ برای این کار می‌توانید پنکه روشن کنید تا هوا در جریان باشد.
• هر روز پیاده‌روی کنید تا هوای تازه تنفس کنید. 
• بعد از استفراغ دهان خود را به‌خوبی با آب بشویید؛ این کار به محافظت از دندان‌ها در برابر آسیب اسیدهای استفراغ کمک خواهد کرد.
• در صورت تمایل می‌توانید از مچ‌بندهای فشاری استفاده کنید یا طب سوزنی انجام دهید؛ اما در هر دو مورد لازم است قبل از هر اقدامی با پزشک متخصص مشورت کنید. 

عوارض حالت تهوع صبحگاهی حاملگی

عوارض تهوع صبحگاهی به‌شدت آن بستگی داشته و در موارد خفیف به شرح زیر است:

• ضعف، خستگی و کاهش انرژی
• کاهش اشتها
• کم‌آبی بدن
• استرس
• اضطراب
• سوزش سَرِ دل (رفلاکس)

به‌نقل از سایت mayoclinic

در صورت عدم درمان، تهوع و استفراغ شدید می‌تواند باعث کمبود مایعات بدن شود، وضعیتی که به‌عنوان کم‌آبی بدن شناخته می‌شود. همچنین ممکن است منجر به عدم تعادل در الکترولیت‌ها (نمک‌های موجود در خون که تعادل مایعات بدن را کنترل می‌کنند) شود. 

If left untreated, severe nausea and vomiting can cause a lack of bodily fluids, a condition known as dehydration. It also may lead to an imbalance in electrolytes — the salts in blood that control the balance of fluids in the body.

عوارض استفراغ شدید بارداری

حالت تهوع خفیف بارداری به گفته برخی محققان نشانه سالم بودن بارداری است؛ اما حالت تهوع و استفراغ شدید نه‌تنها نگران‌کننده بوده بلکه عوارضی به شرح زیر نیز دارد:

• سوءتغذیه مادر و جنین
• کاهش وزن جنین هنگام تولد
• کم‌آبی شدید بدن
• ضعف و خستگی
• کاهش یا قطع ادرار
• کاهش وزن مادر

روش های پیشگیری از حالت تهوع در بارداری

تهوع صبحگاهی در حاملگی قابل پیشگیری نیست؛ اما با برخی راهکارها می‌توانید شدت و تعداد دفعات حالت تهوع را کاهش داده و علائم را کنترل کنید. بنابراین اگر حالت تهوع شدید نیست، راهکارهای زیر را برای کمک به درمان انجام دهید:

• وعده‌های غذایی را کوچک کرده و در مقابل تعداد وعده‌‌ها را در روز افزایش دهید؛ 6 وعده کوچک در طول روز بهترین انتخاب است.
• در رژیم غذایی خود مقدار کافی پروتئین و چربی سالم بگنجانید تا قند خون متعادل شود.
• با مشورت پزشک متخصص، مصرف مکمل‌هایی مانند منیزیم و ویتامین B6 را شروع کنید.
• در طول روز طوری برنامه‌ریزی کنید که قبل از گرسنگی شدید، وعده غذایی مقوی بخورید. 

لازم است بدانید که در صورت شدید بودن حالت تهوع و استفراغ باید سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید تا استفراغ مکرر باعث از دست رفتن آب بدن و دفع مواد مغذی نشود. 

چه زمانی باید برای تهوع صبحگاهی در بارداری به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم زیر را دارید باید به پزشک متخصص مراجعه کنید:

• 3 بار یا بیشتر در روز استفراغ می‌کنید.
• استفراغ قهوه‌ای رنگ یا حاوی خون است.
• وزن شما کاهش پیدا کرده است.
• ادرار ندارید یا فقط مقدار کمی ادرار تیره‌رنگ دارید.
• هنگام ایستادن احساس سرگیجه یا ضعف دارید.
• نمی‌توانید غذا و مایعات را بیشتر از 2 ساعت در معده خود نگه دارید. 
• ضربان قلب شما افزایش پیدا کرده است. 
• درد شکم یا تب دارید.

حالت تهوع صبحگاهی در بارداری، نشانه‌ها و دلایل

حالت تهوع صبحگاهی در بارداری برخلاف نامش ممکن است در هر ساعتی از شبانه‌روز رخ داده و با استفراغ نیز همراه باشد. این حالت در بسیاری از زنان شایع بوده و از نظر آن‌ها می‌تواند نشانه‌ای از بارداری سالم باشد. اما چالش اصلی زمانی شروع می‌شود که حالت تهوع با استفراغ شدید و بیشتر از 3 بار در روز همراه باشد. در چنین شرایطی، مادر باردار برای سلامت خود و جنین باید به پزشک مراجعه کند. در این مقاله روش‌های خانگی کنترل و کاهش حالت تهوع بارداری بررسی شدند؛ همان‌طور که مطالعه کردید نوع تغذیه و سبک زندگی تاثیر زیادی در کنترل و کاهش شدت علائم دارد؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود زیر نظر پزشک متخصص زنان و تغذیه، رژیم غذایی خود را بهبود داده و سبک زندگی‌تان را تغییر دهید. 

منابع

mayoclinic

my.clevelandclinic

nhs

rcog