آیا کبد چرب در بارداری خطرناک است؟ علائم و درمان
کبد چرب در بارداری یکی از اختلالات بالقوه و خطرناک است. این عارضه اگر چه ممکن است در مراحل اولیه بدون علامت یا با نشانه‌های خفیف ظاهر شود، اما در صورت پیشرفت می‌تواند عوارض جدی‌تری مانند ضعف شدید، تهوع مداوم، درد در ناحیه شکم، زردی پوست و اختلال در عملکرد کبد ایجاد کند. کبد چرب در بارداری در واقع به دلیل تجمع چربی در سلول‌های کبدی به‌وجود می‌آید؛ عاملی که می‌تواند تحت تأثیر تغییرات متابولیکی، هورمونی و سبک زندگی در دوران بارداری تشدید شود.
نکته مهم این است که کبد چرب در بارداری با "کبد چرب بارداری" (Acute Fatty Liver of Pregnancy) تفاوت دارد. نوع اول ممکن است پیش از بارداری وجود داشته باشد یا به‌تدریج در طول آن ایجاد شود، در حالی‌که نوع دوم یک وضعیت نادر اما حاد و تهدیدکننده حیات است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. در ادامه در این مقاله از مجله سلامت گهواره به بررسی دقیق‌تر علل، علائم، روشهای تشخیص و مراقبت‌های لازم برای کنترل کبد چرب در دوران بارداری خواهیم پرداخت.
با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.
- کبد چرب در بارداری چرا اتفاق می افتد؟
- کبد چرب بارداری چیست؟
- علائم کبد چرب در بارداری کدام است؟
- فاکتورهای تشدید کننده کبد چرب در بارداری
- خطرات و عوارض احتمالی
- آیا با کبد چرب می توان باردار شد؟
- تشخیص کبد چرب در بارداری
- درمان کبد چرب در بارداری
- برای کبد چرب در بارداری چه بخوریم؟
- پیشگیری و توصیه‌های مراقبتی
- پیشگیری از کبد چرب بارداری
کبد چرب در بارداری چرا اتفاق می افتد؟
علت پیدایش کبد چرب در بارداری معمولاً به ترکیبی از تغییرات متابولیکی، هورمونی و سبک زندگی برمی‌گردد. در دوران بارداری، بدن برای تامین انرژی جنین و مادر، دچار تغییراتی در ذخیره و سوخت‌وساز چربی‌ها می‌شود که در برخی زنان ممکن است منجر به تجمع غیرطبیعی چربی در سلول‌های کبدی شود. عواملی مانند اضافه‌وزن یا چاقی پیش از بارداری، تغذیه نامناسب، کم‌تحرکی، مقاومت به انسولین، و سابقه دیابت یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌توانند احتمال بروز کبد چرب را افزایش دهند. در این شرایط، کبد به‌درستی نمی‌تواند چربی را تجزیه یا دفع کند و به‌تدریج دچار چرب شدن می‌شود.
* حتما بخوانید: از خطرات دفع پروتئین در بارداری چه می‌دانید؟ + علل و روشهای درمان
کبد چرب بارداری چیست؟
کبد چرب در بارداری با کبد چرب بارداری دو وضعیت متفاوت هستند. کبد چرب در بارداری معمولاً به همان نوع شایعی اشاره دارد که ممکن است پیش از بارداری در فرد وجود داشته باشد یا در اثر تغذیه ناسالم، اضافه‌وزن، یا اختلالات متابولیک در دوران بارداری تشدید شود. این نوع اغلب مزمن، تدریجی و بدون علائم حاد است و می‌توان با اصلاح سبک زندگی آن را کنترل کرد.
اما کبد چرب بارداری یا AFLP (مخفف Acute Fatty Liver of Pregnancy) یک بیماری نادر و حاد است که معمولاً در سه‌ماهه سوم بارداری رخ می‌دهد و می‌تواند ناگهانی و خطرناک باشد. در دوران بارداری به دلیل اختلال در عملکرد طبیعی کبد، ممکن است تجمع شدید چربی در این بخش رخ دهد که این وضعیت منجر به بروز کبد چرب بارداری می‌شود. اگرچه این وضعیت نادر است اما نیازمند تشخیص سریع و درمان فوری (معمولاً زایمان اورژانسی) است تا از بروز نارسایی کبد یا مرگ مادر و جنین جلوگیری شود. بنابراین، این دو شرایط از نظر شدت، علت، و مدیریت کاملاً متفاوت هستند.
به نقل از webmd.com
About 20% of people with AFLP go on to develop HELLP syndrome, and 20% to 40% will get severe preeclampsia. Unfortunately, sometimes symptoms aren’t recognized until the baby is in distress, or even dies.
حدود ۲۰٪ از افراد مبتلا به AFLP به سندرم HELLP مبتلا می‌شوند و ۲۰ تا ۴۰٪ به پره اکلامپسی شدید مبتلا می‌شوند. متأسفانه، گاهی اوقات علائم تا زمانی که نوزاد در وضعیت بحرانی قرار نگیرد یا حتی فوت نکند، تشخیص داده نمی‌شوند.
علائم کبد چرب در بارداری کدام است؟
علائم اولیه ممکن است مبهم یا مشابه مشکلات رایج بارداری باشد، اما معمولاً شامل موارد زیر است:
- تهوع و استفراغ شدید
- درد در ناحیه فوقانی شکم (به‌ویژه سمت راست)
- بی‌اشتهایی و احساس ضعف شدید
- زردی پوست و چشم‌ها (یرقان)
- سردرد و گیجی
- احساس خستگی شدید
- تیره شدن رنگ ادرار و کم‌رنگ شدن مدفوع
فاکتورهای تشدید کننده کبد چرب در بارداری
با وجود آنکه علت اصلی این وضعیت هنوز به‌طور کامل مشخص نشده، اما برخی عوامل می‌توانند خطر بروز آن را افزایش دهند، از جمله:
- بارداری چندقلویی
- سابقه کبد چرب در بارداری‌های قبل
- وجود نقص‌های ژنتیکی در متابولیسم اسیدهای چرب در جنین (مانند نقص آنزیم LCHAD)
- ابتلا به پره‌اکلامپسی یا سندرم HELLP
خطرات و عوارض احتمالی
آیا کبد چرب برای بارداری ضرر دارد؟ بله. در صورت عدم تشخیص و درمان، کبد چرب در بارداری ممکن است به عوارض جدی منجر شود:
- نارسایی حاد کبد و کلیه
- خونریزی داخلی یا اختلال در انعقاد خون
- زایمان زودرس یا مرگ داخل رحمی جنین
- خطر مرگ مادر در موارد شدید
آیا با کبد چرب می توان باردار شد؟
بله، با وجود کبد چرب می‌توان باردار شد، اما این موضوع نیاز به مدیریت دقیق و زیر نظر پزشک دارد. کبد چرب قبل از بارداری، به‌ویژه اگر در مراحل اولیه باشد و بدون علائم شدید پیش برود، معمولاً مانعی برای بارداری محسوب نمی‌شود. با این حال، در موارد پیشرفته‌تر که عملکرد کبد دچار اختلال شده باشد یا فرد به اضافه‌وزن، دیابت یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نیز مبتلا باشد، احتمال بروز مشکلات در دوران بارداری بیشتر می‌شود. بنابراین، پیش از اقدام به بارداری، کنترل وضعیت کبد، اصلاح سبک زندگی و کاهش عوامل خطر توصیه می‌شود تا بارداری سالم‌تری تجربه شود.
بارداری با کبد چرب گرید ۲
بارداری با کبد چرب گرید ۲ ممکن است با چالش‌هایی همراه باشد، زیرا در این مرحله چربی بیشتری در بافت کبد تجمع یافته و احتمال بروز التهاب یا اختلال در عملکرد کبد افزایش می‌یابد. اگرچه این وضعیت به‌تنهایی مانع قطعی برای بارداری نیست، اما نیاز به پایش دقیق، اصلاح تغذیه، کنترل وزن، و مشورت منظم با پزشک متخصص گوارش و زنان دارد. در صورت عدم کنترل، خطراتی مانند پره‌اکلامپسی، دیابت بارداری یا تشدید آسیب کبدی ممکن است افزایش یابد، بنابراین برنامه‌ریزی دقیق پیش از بارداری اهمیت زیادی دارد.
بارداری با کبد چرب گرید ۳
بارداری با کبد چرب گرید ۳ به دلیل شدت بالای تجمع چربی در سلول‌های کبدی و احتمال بروز التهاب، فیبروز یا حتی آسیب جدی به عملکرد کبد، نیازمند مراقبت‌های ویژه و بررسی‌های دقیق پزشکی است. در این مرحله، بارداری ممکن است با خطرات بیشتری برای سلامت مادر و جنین همراه باشد، از جمله افزایش احتمال نارسایی کبد، فشار خون بالا، یا اختلالات متابولیک. بنابراین، توصیه می‌شود پیش از اقدام به بارداری، وضعیت کبد تحت درمان قرار گیرد و تا حد ممکن به گرید پایین‌تری برسد؛ همچنین در صورت باردار شدن، نظارت منظم توسط پزشک گوارش و متخصص زنان ضروری خواهد بود.
تشخیص کبد چرب در بارداری
تشخیص این بیماری بر اساس علائم بالینی، آزمایش‌های خون (برای بررسی عملکرد کبد و کلیه، سطح بیلی‌روبین، آنزیم‌های کبدی و اختلالات انعقادی) و گاهی اوقات سونوگرافی یا MRI کبد انجام می‌شود. در صورت تردید در تشخیص، ممکن است بستری شدن در بیمارستان و پیگیری تخصصی ضروری باشد.
درمان کبد چرب در بارداری
درمان کبد چرب در بارداری همانند بعضی دیگر از بیماری‌های کبدی در بارداری ، بیشتر بر پایه اصلاح سبک زندگی و مدیریت تغذیه‌ای انجام می‌شود و نیاز به مصرف داروهای خاص ندارد، مگر در موارد خاص با نظر پزشک. همچنین بررسی و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت بارداری و افزایش وزن تحت نظر پزشک ضروری است تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود. اما در مورد درمان کبد چرب بارداری که بالاتر گفتیم عارضه حادتری است، درمان فرق دارد و در این حالت درمان شامل القای زایمان و خروج جنین است.
| نوع عارضه | نوع درمان | روش درمان |
| کبد چرب در بارداری | بیشتر بر پایه اصلاح سبک زندگی و مدیریت تغذیه‌ای | نیاز به مصرف داروهای خاص ندارد، مگر در موارد خاص با نظر پزشک. |
| درمان خانگی | غذاهای سبک و کم‌چرب مانند سبزیجات پخته، میوه‌های تازه و غلات کامل، آب کافی برای کمک به دفع سموم، پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده، شیرین یا سرخ‌شده، استراحت کافی، فعالیت بدنی سبک در صورت تایید پزشک می‌تواند برای پاکسازی کبد چرب مفید باشد. | |
| کبد چرب بارداری | عارضه حادتری است | درمان فرق دارد و ممکن است شامل القای زایمان و خروج جنین است. |
| هر دو | هشدار | استفاده از داروهای گیاهی یا دمنوش‌ها بدون مشورت با پزشک در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. |
* حتما بخوانید: آیا بالا بودن آنزیم های کبدی در بارداری خطرناک است؟+ درمان‌های موثر
برای کبد چرب در بارداری چه بخوریم؟
تغذیه برای کبد چرب در بارداری اهمیت زیادی دارد، مصرف غذاهای سبک و کم‌چرب مانند سبزیجات پخته، میوه‌های تازه و غلات کامل، نوشیدن آب کافی برای کمک به دفع سموم، پرهیز از خوردن غذاهای فرآوری‌شده، شیرین یا سرخ‌شده، و استراحت کافی می‌تواند مفید باشد. همچنین فعالیت بدنی سبک مانند پیاده‌روی ملایم در صورت تایید پزشک می‌تواند برای پاکسازی کبد چرب در بارداری مفید باشد. تاکید می‌شود که استفاده از داروهای گیاهی یا دمنوش‌ها بدون مشورت با پزشک در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.
پیشگیری و توصیه‌های مراقبتی
از آنجا که کبد چرب در بارداری اغلب منشاء ژنتیکی یا متابولیک دارد، راهکار قطعی برای پیشگیری آن وجود ندارد. اما با رعایت موارد زیر می‌توان احتمال بروز عوارض را کاهش داد:
- انجام معاینات منظم دوران بارداری
- توجه به علائم هشداردهنده مانند تهوع شدید، ضعف یا زردی
- مشاوره ژنتیک در صورت وجود سابقه بیماری در بارداری‌های قبلی
- حفظ رژیم غذایی متعادل و پرهیز از مصرف غذاهای چرب و سنگین
پیشگیری از کبد چرب بارداری
پیشگیری از کبد چرب در بارداری با رعایت یک رژیم غذایی متعادل، فعالیت بدنی منظم و کنترل وزن پیش از بارداری و در طول آن امکان‌پذیر است. مصرف غذاهای سرشار از فیبر مانند سبزیجات و غلات کامل، پرهیز از غذاهای چرب و فرآوری‌شده، و نوشیدن آب کافی نقش مهمی در حفظ سلامت کبد دارند. همچنین انجام آزمایش‌های دوره‌ای و پایش وضعیت کبد با مشورت پزشک می‌تواند به تشخیص زودهنگام و پیشگیری از بروز عوارض جدی کمک کند. حفظ تعادل هورمونی و کنترل قند خون نیز از عوامل کلیدی در جلوگیری از تجمع چربی در سلول‌های کبدی در دوران بارداری است.
سخن پایانی
کبد چرب در بارداری یکی از مشکلاتی است که با مراقبت و کنترل مناسب می‌تواند مدیریت شود و لزوماً تهدید جدی برای سلامت مادر و جنین ایجاد نمی‌کند. اصلاح سبک زندگی، رعایت رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی ملایم و پایش منظم توسط پزشک از مهم‌ترین عوامل موفقیت در کنترل این وضعیت هستند. توجه به علائم و پیشگیری از اضافه‌وزن یا اختلالات متابولیکی در دوران بارداری نقش کلیدی در جلوگیری از پیشرفت بیماری دارد. با اقدامات به موقع و همراهی تیم پزشکی، اکثر زنان مبتلا به کبد چرب غیر حاد می‌توانند بارداری سالم و موفقی را تجربه کنند.
منابع
سوالات متداول
بله، کبد چرب می‌تواند برای بارداری مضر باشد و در صورت پیشرفت، عملکرد کبد و سلامت مادر را تحت‌تأثیر قرار دهد.
بله، کبد چرب بارداری (نوع حاد آن) ممکن است به جنین آسیب برساند و در صورت عدم درمان، خطر زایمان زودرس یا مشکلات جدی برای جنین وجود دارد.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.