حملات پانیک در بارداری | علت و روش‌های درمان

حمله عصبی در بارداری یا پانیک، با دوره‌های ناگهانی ترس شدید همراه با علائم جسمی آزاردهنده مانند ضربان قلب سریع، تنگی نفس و سرگیجه مشخص می‌شود. علت بروز این حملات می‌تواند ترکیبی از تغییرات هورمونی و فیزیکی شدید دوران بارداری، عوامل استرس‌زای بیرونی و یا سابقه قبلی اضطراب و اختلالات پانیک در فرد باشد. خوشبختانه برای کنترل این وضعیت راهکارهای مختلفی وجود دارد که از روش‌های درمانی غیردارویی تا درمان دارویی و استفاده از قرص برای پانیک (تحت نظر پزشک) را شامل می‌شود. در ادامه، بیشتر به دلایل، روش‌های پیشگیری و گزینه‌های درمانی این حملات خواهیم پرداخت.

با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.

پانیک یا حمله‌ی عصبی چیست؟

در بعضی شرایط خاص و استرس‌اور، اینکه حمله‌ی عصبی به شما دست دهد، ضربان قلبتان بالا برود، تنفس‌تان شدید شود و حتی احساس بیهوش شدن کنید طبیعی است. اما وقتی می‌گوییم کسی به پانیک مبتلا یا حمله اضطرابی است، یعنی دائماً دچار چنین حملات عصبی می‌شود حتی زمانی که موضوع ساده‌ای در جریان باشد. 

به طور کلی پانیک نوعی اختلال اضطرابی است که در آن حملات به صورت منظم و مکرر رخ می‌دهند. افراد مبتلا به این عارضه بدون دلیل مشخص می‌توانند اختلال هراس و وحشت را تجربه کنند. این حملات به صورت موجی از ترس و اضطراب ناگهانی خود را نشان می‌دهند که باعث می‌شوند فرد کنترلش را از دست بدهد. 

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

علائم حملات پانیک در بارداری

علائم حمله پانیک در دوران بارداری مشابه علائمی است که در خارج از دوران بارداری تجربه می‌شوند، اما ممکن است با عوامل استرس‌زای منحصر به فرد و تغییرات جسمی این دوره تشدید شوند. این علائم شامل موارد زیر است:

• ضربان قلب سریع،
• درد یا گرفتگی قفسه سینه،
• تنگی نفس،
• سرگیجه،
• تعریق،
• لرزش،
• حساس ترس یا عذاب قریب‌الوقوع.

علاوه بر این، زنان باردار ممکن است ترس‌های منحصر به فردی مانند نگرانی در مورد آسیب رساندن به نوزاد یا تفسیر نادرست احساسات طبیعی بارداری به عنوان خطرناک را تجربه کنند.

لزوماً تمام علائم پانیک که در بالا گفته شد در یک فرد یا یک حمله رخ نخواهد داد. علائم فیزیکی پانیک حدوداً بین 5 تا 20 دقیقه طول می‌کشد و در برخی موارد گزارش‌هایی حتی در مورد یک ساعته بودن علائم پانیک شدید نیز ارائه شده است. وضعیت و شرایط زندگی شما تعیین می‌کند که این علائم را هر چند وقت یک بار تجربه کنید. اما بسته به شرایط می‌تواند یک یا چند بار در ماه رخ دهد و بعضی حتی به صورت هفتگی دچار حملات پانیک در بارداری می‌شوند. 

علت حمله پانیک در دوره حاملگی چیست؟

علت دقیق حملات پانیک در دوران حاملگی کاملاً مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد ترکیبی از عوامل مختلف در بروز آن نقش دارند. تغییرات شدید هورمون‌ها، مانند نوسانات استروژن، پروژسترون و هورمون‌های استرس نظیر کورتیزول، می‌تواند سیستم عصبی را حساس‌تر و فرد را مستعد اضطراب کند. علاوه بر این، تغییرات فیزیکی مانند افزایش ضربان قلب، تنگی نفس و فشار روی دیافراگم، علائمی شبیه به حمله پانیک ایجاد می‌کنند که می‌تواند ذهن را برای شروع یک حمله واقعی تحریک کند. از نظر روانی نیز، نگرانی‌های مربوط به سلامت جنین، ترس از زایمان، مسئولیت‌های آینده مادری و کمبود خواب، همگی استرس‌زاهایی قدرتمند هستند که می‌توانند ماشه شروع حمله عصبی در بارداری را بکشند، به‌ویژه در افرادی که سابقه اضطراب یا حملات پانیک از قبل داشته‌اند.

علائم پانیک در خواب چیست؟

حملات پانیک شبانه در بارداری می‌تواند بدون هیچ محرک آشکاری رخ دهد و شما را از خواب بیدار کند. مانند حمله پانیک در طول روز، این علائم ممکن است شامل عرق کردن، ضربان قلب سریع، لرزش، تنگی نفس، تنفس سنگین (هیپر تهویه)، گرگرفتگی یا لرز، و احساس عذاب قریب الوقوع باشد.

آیا حملات پانیک در بارداری خطرناک‌اند؟

اگرچه حملات پانیک به خودی خود تهدید کننده زندگی برای زن باردار یا نوزاد نیستند، اما حملات پانیک مکرر یا شدید در دوران بارداری می‌تواند با خطرات بالقوه‌ای برای مادر و جنین در حال رشد همراه باشد. اضطراب و حملات پانیک مزمن و درمان نشده می‌توانند منجر به افزایش هورمون‌های استرس شوند که به طور بالقوه بر پیامدهای بارداری مانند زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد تأثیر می‌گذارند.

به نقل از PubMed/PMC

اختلال هراس (پانیک) پیش از زایمان، به‌ویژه وقوع حملات پانیک در دوران بارداری، با پیامدهای نامطلوب هنگام تولد مرتبط بود. مادرانی که علاوه بر اختلال پانیک، حملات پانیک را نیز تجربه می‌کردند، با بالاترین خطر برای تولد نوزادان نارس و کوچک برای سن بارداری (SGA) مواجه بودند. این در حالی است که ارتباط ضعیف‌تری بین اختلال پانیک مادر (بدون وقوع حمله پانیک) و تولد نوزادان کوچک برای سن بارداری (SGA) مشاهده شد.

prenatal PD, particularly the occurrence of panic attacks during pregnancy, was associated with adverse birth outcomes. PD mothers with panic attacks were linked to the highest risks of neonates being born preterm and SGA, while a less-strong association was identified between maternal PD without a panic attack and having SGA infants.

تست تشخیص پانیک چگونه است؟

برای تشخیص باید به روانشناس و پزشک درمانگرتان مراجعه کنید. پزشک و روانشناس در مورد علائم و سابقه پزشکی از شما سوال خواهد کرد. آنها ممکن است آزمایشاتی را برای رد شرایط پزشکی که باعث علائم مشابه حملات پانیک در بارداری می‌شوند، مانند بیماری قلبی، بیماری تیروئید و مشکلات تنفسی (تنفسی) انجام دهند. اگر هیچ دلیل فیزیکی زمینه‌ای وجود نداشته باشد، پزشک ممکن است با توجه به علائم و عوامل خطر شما تشخیص دهد.

پزشک می‌تواند اختلال هراس را بر اساس معیارهای موجود در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) تشخیص دهد. هنگامی که حملات پانیک مکرر و غیرمنتظره و همچنین یک ماه یا بیشتر از موارد زیر را دارید، به احتمال زیاد ابتلا به این بیماری برایتان تشخیص داده خواهد شد:

• نگرانی دائمی در مورد حملات پانیک بیشتر یا عواقب آن.
• تغییر رفتارهای خود برای جلوگیری از موقعیت‌هایی که فکر می‌کنید ممکن است باعث حمله شود.
• علاوه بر این، حملات نمی‌توانند به دلیل اثرات مستقیم یک ماده یا شرایط پزشکی عمومی باشند. و نمی‌توان آن‌ها را با شرایط سلامت روان دیگری مانند فوبیا یا PTSD توضیح داد.

عوارض پانیک در بارداری

حملات پانیک و اضطراب در دوران بارداری می‌تواند منجر به عوارض متعددی از جمله زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و تأثیرات بالقوه بر رشد مغز جنین شود. علاوه بر این، اختلال پانیک می‌تواند با افسردگی پس از زایمان و احتمال بیشتر سزارین مرتبط باشد.

تاثیر حمله‌های عصبی بر جنین

حملات پانیک و استرس شدید مادر می‌تواند از طریق مکانیسم‌های مختلفی بر سلامت جنین تأثیر بگذارد. در هنگام یک حمله عصبی، بدن مادر هورمون‌های استرس مانند کورتیزول را به مقدار زیاد آزاد می‌کند که این هورمون‌ها می‌توانند از جفت عبور کرده و به جنین برسند. قرار گرفتن مکرر جنین در معرض سطوح بالای کورتیزول ممکن است بر رشد مغز و سیستم عصبی او تأثیر منفی بگذارد. همچنین، استرس مزمن و حملات پانیک مکرر با افزایش خطر زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و حتی در مواردی با مشکلات رشدی و رفتاری در آینده کودک مرتبط دانسته شده است. بنابراین، مدیریت و درمان حملات عصبی در دوران بارداری نه تنها برای سلامت مادر، بلکه برای تضمین رشد سالم جنین نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

درمان علائم پانیک چیست؟

حال که متوجه شدید پانیک چیست و چه علائمی دارد نوبت به پیدا کردن یک درمان قطعی برای آن می‌رسد. درمان پانیک اتک به سه دسته‌ی درمان‌های دارویی و درمان‌های روانشناختی و آموزش روش‌هایی برای جلوگیری از بروز علائم پانیک اتک شدید تقسیم می‌شود.

درمان دارویی حملات پانیک در بارداری

برای مدیریت حملات پانیک، پزشک ممکن است در شرایط خاصی درمان دارویی را توصیه کند. اما باید به شدت تاکید کرد که مصرف خودسرانه هرگونه قرص برای پانیک در بارداری مطلقاً ممنوع است و می‌تواند تاثیرات منفی و جبران‌ناپذیری بر روی جنین داشته باشد. هرگونه درمان دارویی باید فقط و فقط با تجویز و تحت نظارت مستقیم پزشک متخصص صورت گیرد.

پزشک با در نظر گرفتن شرایط مادر و جنین، ممکن است از دسته‌های دارویی زیر استفاده کند:

• مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs): این داروها مانند سرترالین (Zoloft) و فلوکستین (Prozac)، اغلب به عنوان اولین و ایمن‌ترین گزینه درمانی در دوران بارداری در نظر گرفته می‌شوند. این داروها عموماً کم‌خطرترین انتخاب برای جنین به حساب می‌آیند.
• مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIs): داروهایی مانند ونلافاکسین (Effexor XR) دسته دیگری هستند که در صورت عدم پاسخ به SSRIها ممکن است تجویز شوند.
• بنزودیازپین‌ها: این دسته از داروها مانند آلپرازولام (Xanax) و کلونازپام (Klonopin) به دلیل ریسک وابستگی و عوارض احتمالی برای جنین، معمولاً در بارداری توصیه نمی‌شوند و فقط در موارد بسیار حاد و به‌صورت کوتاه‌مدت تحت نظر پزشک تجویز می‌گردند.

پزشک شما پس از ارزیابی دقیق، کم‌خطرترین دارو با موثرترین دوز را انتخاب خواهد کرد. به یاد داشته باشید که مشاهده اثرات مثبت دارو ممکن است چند هفته زمان ببرد و در تمام این مدت، نظارت پزشکی برای حفظ سلامت شما و جنین ضروری است. در مورد مصرف داروهای اعصاب در بارداری و عوارض آن در این مقاله بیشتر بخوانید. با پزشک خود در مورد عوارض و خطرات احتمالی صحبت کنید.

درمان‌های روانشناختی پانیک 

برای کنترل علائم پانیک مزمن شما باید یک سری تمارین روانشناختی را نیز انجام دهید. در درجه‌ی اول نباید به دنبال عوامل حواس پرتی باشید. باید با ترس خود مقابله کنید. اگر از آن فرار نکنید، می‌توانید بر شرایط تسلط پیدا کرده و بدانید اوضاع را تحت کنترل گرفته‌اید. همانطور که اضطراب شروع به از بین رفتن می‌کند، بر محیط اطراف خود تمرکز کنید و به انجام کاری که قبلاً انجام می‌دادید ادامه دهید. اگر دچار یک حمله پانیک کوتاه و ناگهانی می‌شوید، همراه داشتن شخصی می‌تواند مفید باشد و به شما اطمینان دهد که این حمله خواهد گذشت و علائم آن جای نگرانی ندارند.

تمرین تنفسی یکی از بهترین تمارین برای کنترل علائم پانیک حاد و مزمن است. اگر در طول حمله پانیک به سرعت نفس می‌کشید، انجام تمرینات تنفسی می‌تواند علائم دیگرتان را کاهش دهد. این دستور را امتحان کنید:

• تا جایی که می‌توانید آرام، عمیق و آرام نفس بکشید.
• به آرامی، عمیق و به آرامی از طریق دهان خود نفس بکشید.
• برای برخی افراد مفید است که به طور پیوسته از 1 تا 5 برای هر دم و بازدم بشمارند.
• چشمان خود را ببندید و روی تنفس خود تمرکز کنید.

روش‌های جلوگیری از حمله عصبی

پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا محرک‌هایی را که باعث حملات پانیک می‌شوند شناسایی کنید. در طول روان درمانی، استراتژی‌هایی را برای مدیریت رویدادهای محرک و جلوگیری از حمله یاد می‌گیرید. همچنین می‌توانید این اقدامات را برای کاهش خطر ابتلا به حمله پانیک انجام دهید:

• از مصرف کافئین، الکل و سیگار خودداری کنید. اینها می‌توانند حملات پانیک را بدتر کنند.
• به طور منظم ورزش کنید تا به شما کمک کند استرس را مدیریت کنید، تنش را از بین ببرید و حالتان را تقویت کنید.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید.
• استرس را با روش‌های سالم مدیریت کنید.
• قبل از مصرف مکمل‌های گیاهی یا داروهای بدون نسخه (OTC) با پزشکتان صحبت کنید. برخی مواد می‌توانند اضطراب را افزایش دهند.
• قند، غذاهای سرخ شده، غذاهای فراوری شده، افزودنی‌های مواد غذایی، کافئین و ... از جمله غذاهای مضر برای حمله پانیک هستند که باید از خوردنشان اجتناب کنید.

علائم پانیک در کودکان چیست؟

متاسفانه کودکان نیز ممکن است حملات پانیک را در نتیجه قرار گرفتن در معرض چیزی که از آن می‌ترسند تجربه کنند. یک وضعیت سلامت روانی موجود مانند اضطراب، افسردگی، اختلال وسواس فکری اجباری (OCD) یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) محرک‌های عاطفی کوتاه مدت مانند رنج بردن از سوگ. خود کم بینی و ... می‌توانند منجر به بروز پانیک در آنها شوند.

در طول حمله پانیک، کودک شما ممکن است احساس ترس یا وحشت شدید، مشکل در تنفس، درد یا گرفتگی قفسه سینه، تغییرات ضربان قلب، سرگیجه، عرق کردن و لرزش داشته باشد. حمله پانیک به طور ناگهانی شروع می‌شود و معمولاً بین 5 تا 20 دقیقه طول می‌کشد اما ممکن است حتی بیشتر طول بکشد. حمله می‌تواند با یک رویداد استرس‌زا آغاز شود.