رفتار کودک پرخاشگر و راه‌های درمان پرخاشگری
چه کودکتان به دلیل عصبانیت، کتک بزنند چه به دلایلی که شما متوجه آن‌ها نشده‌اید رفتار پرخاشگرانه کودک می‌تواند بخشی طبیعی از رشد کودک باشد و این ارتباطی به جنسیت او ندارد و می‌تواند هم در کودکان دختر و هم کودکان پسر رخ دهد. اگر کودک به صورت مداوم برای پرخاشگری‌اش، پیامدهای منفی دریافت کند و مهارت‌های جدید جایگزین را برای پرخاشگری یاد بگیرد پرخاشگری او شروع به کاهش می‌کند. با این حال، گاهی اوقات رفتار کودک پرخاشگر می‌تواند نشانه‌ای از یک مسئله بزرگتر باشد. در برخی مواقع مراجعه به یک روانشناس کودک ضروری است. در ادامه با این موضوع بیشتر آشنا می‌شوید.
علت پرخاشگری در کودک چیست؟
یک علت مشخص را نمی‌توان به عنوان علت رفتار پرخاشگرانه در کودکان در نظر گرفت و در واقع مجموعه‌ای از عوامل در آن درگیراند. همچنین با بزرگ شدن کودک دامنه‌ی دلایل پرخاشگری می‌تواند افزایش پیدا کرده و حتی پیچیده‌تر شود به طوری که علت پرخاشگری کودک سه ساله می‌تواند با علت پرخاشگری کودک ۴ساله یا علت پرخاشگری کودکان 8 ساله متفاوت باشد. رفتار کودک پرخاشگر می‌تواند علل مختلفی داشته باشد که در ادامه به چند مورد از آن‌ها اشاره شده است.
- بعضی اوقات کودکان نوپا پرخاشگر هستند چون مهارت کلامی کافی برای ابراز نیازهای خود را ندارند. کودکی که می‌بیند برادرش اسباب‌بازی او را برداشته و نمی‌تواند به او بگوید: «اون مال منه» از کتک زدن استفاده می‌کند تا نارضایتی خود را نشان دهد.
- در ارتباط با پرخاشگری در کودکان دبستانی لازم است بدانید کودکان سنین مدرسه گاهی رفتار پرخاشگرانه نشان می‌دهند چون تنظیم هیجانی را هنوز به صورت کامل یاد نگرفته‌اند. این مسئله یکی از علل پرخاشگری کودکان در مدرسه است. کودکی که نمی‌تواند بگوید: «من واقعا عصبانیم» ممکن است با لگد زدن خشم خود را به والدینش نشان دهد.
- گاهی اوقات، بچه‌ها به این دلیل پرخاشگری می‌کنند چون این رفتار موثر است و باعث میشود آن‌ها به خواسته خود برسند. اگر کودکی کشف کند که وقتی خواهر یا برادرش را می‌زند او تنهایش می‌گذارد متوجه میشود که می‌تواند از این به بعد برای کتک زدن برای دور کردن خواهر یا برادرش استفاده کند.
- گاهی اوقات، کودکان برای رسیدن به خواسته خود، والدینشان را می‌زنند. برای مثال، اگر کودک والدینش را به خاطر نخریدن یک اسباب‌بازی بزند و این کار او باعث شود که مادر و پدرش، اسباب‌بازی را برای او بخرند کودک متوجه میشود کتک زدن روش موثری برای رسیدن به خواسته‌هایش است.
چه زمانی پرخاشگری در کودک ناسالم است؟
برای کودک چهارساله‌ای که هر هفته 9 بار قشقرق به پا می‌کند این مسئله غیرطبیعی نیست. این قشقرق‌ها با گریه، لگد زدن، پا کوبیدن و غیره همراه است که حدود پنج تا 10 دقیقه طول می‌کشد. پرخاشگری بیشتر کودکان پس از رفتن به مهدکودک، کاهش می‌یابد. کودکانی که پرخاشگری‌شان با بزرگتر شدن افزایش پیدا می‌کند، رفتارهای نامتناسب با سن نشان می‌دهند و با دوستان، اعضای خانواده و همکلاسی‌های خود دچار مشکل می‌شوند نیاز به دریافت کمک حرفه‌ای دارند. مسائل مربوط به خشم کودک و رفتار کودک پرخاشگر، رایج‌ترین علت ارجاع کودکان به کلینیک‌های روانشناسی است.
چگونه به رفتار پرخاشگرانه کودک واکنش نشان دهید
در برابر پرخاشگری کودکان چه کنیم؟ بسیاری از والدین می‌پرسند با کودکی که دست بزن دارد چگونه برخورد کنیم یا به طور کلی با کودک عصبی و پرخاشگر چگونه رفتار کنیم؟ مهم است که وقتی فرزندتان رفتار پرخاشگرانه‌ای نشان میدهد دست به اقدام بزنید. با ایجاد پیامدهای جدید و آموزش مهارت‌های لازم به کودک می‌توانید به فرزندتان یاد بدهید که چگونه احساساتش را به روشی مطلوب ابراز کند. در ادامه بیشتر در مورد مقابله با پرخاشگری کودکان توضیح خواهیم داد.
پیامدهای فوری ارائه دهید
هرگونه عمل پرخاشگرانه کودک باید نتیجه فوری به دنبال داشته باشد. در برخورد با کودکان پرخاشگر و عصبی برای متوقف کردن رفتار کودک، تهدید نکنید یا به او هشدار ندهید بلکه پیامد را برای او انجام دهید. برخی از پیامدهایی که می‌توانید برای درمان رفتارهای بد کودک در نظر بگیرید عبارت از موارد زیر است.
- وقفه: وقتی از این روش، درست استفاده شود کودک یاد می‌گیرد که چگونه خودش را آرام کند. هدف نهایی استفاده از این روش این است که بچه‌ها یاد بگیرند قبل از انجام هرگونه رفتار پرخاشگرانه‌ای، خود را از موقعیت دور کنند. در این موقعیت، وقفه به معنای تنبیه کودک نیست بلکه این فرصت را به او میدهد که روشهای آرام کردن خود را تمرین کند. در ابتدا، لازم است والدین در کنار فرزندشان بمانند تا این مهارت‌ها را به فرزندشان بیاموزند و اطمینان حاصل کنند که او از این مهارت‌ها به درستی استفاده می‌کند.
- جبران خسارت: اگر کودک شما به شخصی آسیب رساند، جبران خسارت باید بخشی از پیامد رفتار کودک پرخاشگر باشد. جبران خسارت ممکن است شامل دادن اسباب‌بازی خود به کودکی که آسیب‌دیده یا انجام کاری برای او باشد. جبران خسارت می‌تواند به ترمیم روابط کمک کند و به فرزند شما فرصتی برای جبران رفتار خود بدهد. این رفتار مختص کودکان بزرگسال یا برای مثال یک رفتار با کودک پرخاشگر شش ساله نیست و می‌تواند از سنین پایین اجرا شود.
- از دست دادن امتیازات: این کار نیز یک روش برخورد با کودک پرخاشگر و عصبی است. وسیله یا فعالیت موردعلاقه فرزندتان را به مدت 24 ساعت از او بگیرید. گرفتن وسیله الکترونیکی موردعلاقه کودک یا فرصت رفتن به خانه دوست می‌تواند یکی از امتیازاتی باشد که کودک درنتیجه رفتار پرخاشگرانه‌اش از دست میدهد.
- پیامدهای طبیعی: اگر فرزندتان درنتیجه پرخاشگری خود به وسیله خودش آسیب بزند بهترین پیامد رفتارش همان پیامد طبیعی است. اگر نوجوانتان موبایل خودش را پرت کرد و آن را خراب کرد، موبایل جدیدی برای او نخرید. وقتی او مدتی موبایل نداشته باشد و مجبور شود پول جمع کند تا آن را بخرد یاد می‌گیرد که چطور کنترل خشم داشته باشد.
- سیستم پاداش دهی: اگر فرزندتان در اغلب موارد رفتار پرخاشگرانه‌ای نشان میدهد یک سیستم پاداش ایجاد کنید. برای رفتارهای آرام کودک، تقویت مثبت فراهم کنید. این سیستم می‌تواند پرخاشگری بعضی از کودکان را کاهش دهد.
فارغ از اینکه کدام‌یک از این روش‌ها استفاده می‌کنید لازم است بدانید که این روش‌ها را به منزله تربیت فرزندتان انجام می‌دهید نه با هدف تنبیه او. خجالت‌زده یا شرمسار کردن کودک می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد و ممکن است پرخاشگری کودک را افزایش دهد.
آموزش مهارت‌های جدید به کودک
رفتار پرخاشگرانه نشان میدهد که کودک شما فاقد مهارت‌های لازم برای مدیریت مناسب رفتار خود است. به همین دلیل آموزش مهارت‌های جدید بخشی از روند تربیت کودک و تکنیک های رفتار با کودکان بدقلق و ناآرام است. مهارت‌های اجتماعی، حل مسئله و مهارت‌های حل تعارض، رفتار پرخاشگرانه کودکان را کاهش میدهد و یکی از راه‌های درمان پرخاشگری کودکان است. اطمینان حاصل کنید که فرزندتان یاد می‌گیرد به جای پرخاشگری لازم است چه کاری انجام دهد. به عنوان مثال به جای اینکه به کودک بگویید: «نزن» بگویید: «سعی کن از کلمات استفاده کنی».
الگوی خوبی برای فرزندتان باشید
یکی از مهمترین درمان پرخاشگری در کودکان، کار کردن روی خودتان است. در برخورد با کودک بی‌ادب، فارغ از اینکه خودتان چقدر عصبانی هستید مهم است که در این موقعیت داد نزنید، کتک نزنید و به فرزندتان نگویید که او بچه بدی است و کنترل خشم کودکان را به شکل اصولی انجام دهید. وقتی خودتان رفتار پرخاشگرانه داشته باشید به فرزندتان یاد می‌دهید که پرخاشگری جسمی و کلامی راهی است که از طریق آن می‌توانید خشم خود را ابراز کنید.
بر میزان استفاده فرزندتان از موبایل و تلویزیون نظارت داشته باشید
برخی از برنامه‌های تلویزیونی و بازی‌ها برای کودکان مملو از خشونت هستند. بنابراین بر محتوا و میزان استفاده فرزندتان از موبایل و تلویزیون نظارت داشته باشید، به خصوص اگر شاهد اختلال پرخاشگری در کودکان هستید.
از متخصص کمک بگیرید
در ارتباط با رفتار با کودک پرخاشگر و عصبی لازم است بدانید گاهی اوقات رفتار کودک پرخاشگر می‌تواند ناشی از اختلالات رفتاری جدی‌تر یا مشکلات سلامت روان باشد. اگر پرخاشگری فرزندتان افزایش یافت یا هیچ‌یک از روشهای تربیتی مورداستفاده توسط شما نتیجه نداد وقت آن است که برای ارزیابی و انجام روشهای درمانی موردنیاز به روانشناس کودک مراجعه کنید.
رفتار کودک پرخاشگر در برخی از سنین می‌تواند مرحله‌ای طبیعی از رشد او باشد اما در صورت وجود برخی نشانه‌ها که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد لازم است حتما به روانشناس کودک مراجعه کنید. فراموش نکنید که از روشهای تربیتی مناسب برای کاهش پرخاشگری فرزندتان و درمان رفتار پرخاشگرانه کودک استفاده کنید و به او مهارت‌های زندگی و کنترل خشم را بیاموزید.
درمان پرخاشگری کودکان در طب سنتی
مانند همیشه طب سنتی نیز روشهای درمانی موثری برای پرخاشگری کودک دارد. به عنوان مثال دمنوش یا عصاره بادرنجبویه یکی از این گزینه‌های موثر است که هم پرخاشگری را کاهش میدهد و هم موجب تمرکز کودک میشود. همچنین دمنوش سنبل‌الطیب نیز گزینه درمانی دیگری است که نه تنها در درمان پرخاشگری موثر بوده بلکه تحقیقات اثرات موثر آن در کنترل بیش فعالی را نیز اثبات کرده است. توصیه میشود برای استفاده از دمنوشهای سنتی برای کودک، حتماً از قبل نظر یک متخصص را در این زمینه جویا شوید.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.