آیا تنبلی تخمدان باعث نازایی می‌شود؟
ممکن است تا امروز عبارت «تنبلی تخمدان» به گوشتان خورده باشد، ولی ندانید که منظور از تنبلی تخمدان در زنان دقیقاً چیست و نشانه‌ها و عوارض و درمان آن به چه صورت است. ازآنجاکه یکی از مهمترین عوارض این بیماری نازایی است، نباید از کنار علائم و نشانه‌هایش به‌سادگی گذشت.
با نصب اپلیکیشن گهواره می‌توانید به اطلاعات مفیدی درباره بهبود باروری، اقدامات پیش ازبارداری و ابزار پریود ترکر دسترسی داشته باشید. پیام مشاور و تبادل نظر با سایرین نیز از امکانات مهم این اپلیکیشن است.
تنبلی تخمدان و نازایی
سندروم تخمدان پلی‌کیستیک، که به انگلیسی آن را با نام Polycystic ovary syndrome (PCOS) می‌شناسند، یک بیماری رایج در زنان و دختران در سنین باروری است که ممکن است منجر به نازایی شود. در این بیماری مقدار تولید هورمون‌ها در تخمدان از حالت طبیعی خارج می‌شود و درنتیجه کیست‌های کوچکی در تخمدان تشکیل می‌شود. این کیست‌ها کیسه‌های کوچکی هستند پر از مایعی که حاوی تخمک‌های نابالغ است. این کیسه‌ها نمی‌توانند تخمک را آزاد کنند و درنتیجه تخمک‌گذاری انجام نمی‌شود. هنوز علت اصلی این بیماری معلوم نیست، ولی به نظر می‌رسد بعضی عوامل، مانند وراثت، چاقی و دیابت، در آن نقش دارند. سندروم تخمدان پلی‌کیستیک را نباید با کیست تخمدان در دوران بارداری یکی دانست. علائم و عوارض این دو با هم متفاوت است، ولی بسیار مهم است که فرد در هر شرایطی با دیدن هرکدام از نشانه‌ها سریع به پزشک مراجعه کند.
علائم و نشانه‌های تنبلی تخمدان
علائم بیماری ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و همچنین در طی زمان در بیمار تغییر کند. رایج‌ترین نشانه‌های تنبلی تخمدان عبارتند از:
- قطع شدن پریود یانامنظم شدن آن
- آکنه یا پوست چرب
- روییدن موهای زائد و ضخیم، معمولاً روی صورت یا سینه یا پشت و باسن
- افزایش وزن، به‌خصوص تجمع چربی در اطراف شکم
- نازک شدن و ریزش موهای سر
عوارض تنبلی تخمدان و نازایی
بسیاری از زنانی که تنبلی تخمدان دارند دچار مقاومت انسولینی هم می‌شوند. انسولین هورمونی است که سطح قند را در خون کنترل می‌کند. در مقاومت انسولینی بدن این هورمون را تولید می‌کند، ولی نمی‌تواند به‌درستی و موثر از آن استفاده کند. مقاومت انسولینی احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر تنبلی تخمدان به بیماری‌های قلبی هم ممکن است منجر شود. بنابراین اگر فردی قصد بارداری ندارد هم باید با دیدن نشانه‌های تنبلی تخمدان به پزشک مراجعه کند تا بیماری کنترل و درمان شود.
علاوه‌بر این عوارض، نازایی نیز از نتایج تنبلی تخمدان است. بنا بر آمار سازمان جهانی بهداشت، تنبلی تخمدان شایع‌ترین علت ناباروری در زنان است. چنانکه در توضیح بیماری گفته شد، کیست‌هایی که در تخمدان تشکیل می‌شوند نمی‌توانند تخمک بالغ آزاد کنند و برای همین است که پریود نامنظم یا قطع می‌شود. وقتی هم که تخمکی آزاد نشود، بارداری امکان‌پذیر نیست. البته منظور از ناباروری در اینجا نازایی مطلق نیست و بسیاری از زنانی که به تنبلی تخمدان مبتلا هستند، می‌توانند باردار شوند، ولی ممکن است باردار شدن آنها سریع نباشد یا به کمک درمان انجام شود. در دوران بارداری نیز فرد باید تحت نظر پزشک باشد، زیرا وضعیت تخمدان پلی‌کیستیک در بارداری اگر کنترل نشود، ممکن است سبب سقط جنین شود.
راه‌های تشخیص تنبلی تخمدان و بررسی شدت تأثیر آن بر نازایی
هنوز راه موثری برای پیشگیری از این بیماری شناخته نشده است، ولی با دقت به نشانه‌ها و چک‌آپ‌های منظم می‌توان بیماری را زود تشخیص داد و برای درمان اقدام کرد. آزمایش مشخصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. بنابراین پزشک برای تشخیص از چند روش، در کنار هم، بهره می‌برد. پزشک متخصص برای تشخیص این بیماری علاوه‌بر پرسیدن سوالاتی دربارۀ سابقۀ پزشکی، تخمدان‌ها و رحم و لگن را هم معاینه می‌کند. همچنین از سونوگرافی برای بررسی وضعیت تخمدان‌ها، مشاهدۀ کیست‌ها و اندازه‌گیری ضخامت رحم استفاده می‌کند. با آزمایش خون نیز، سطح هورمون‌ها، گلوکز و کلسترول و تری‌گلیسیرید اندازه‌گیری می‌شود.
بهم خوردن چرخۀ قاعدگی سبب بهم خوردن مقدار هورمون‌ها در بدن می‌شود. می‌دانیم که کارکرد بعضی هورمون‌ها در باروری زنان تعیین‌کننده است. برای همین پزشک با آزمایش خون سطح هورمون‌ها را هم بررسی می‌کند. با تحلیل این آزمایش خون پزشک می‌تواند تخمین بزند که امکان بارداری چه‌قدر است یا چه حدی از درمان برای رسیدن به بارداری لازم است. بعضی از مهمترینِ این هورمون‌ها عبارتند از:
- استروژن که هورمون تخمدانی است برای رشد پوشش رحم(آندومتر).
- هورمون لوتئینه‌کننده (LH) که هیپوفیز آن را ترشح می‌کند و نقش مهمی در سلامت و عملکرد دستگاه تناسلی دارد و همچنین دوره‌های پریود را کنترل و منظم می‌کند. علاوه‌بر اینها سبب آزادسازی تخمک می‌شود.
- هورمون آنتی مولرین که زخیرۀ تخمدانی و کیفیت تخمک‌ها را کنترل می‌کند.
درمان تنبلی تخمدان برای غلبه بر نازایی
شاید بتوان گفت که تنبلی تخمدان بیماری همیشگی و مزمنی است که هیچ درمان قطعی‌ای ندارد و فقط می‌شود آن را کنترل و تآثیرگذاری‌اش را کم کرد. اینکه پزشک چه درمانی را در نظر بگیرد به عوامل بسیاری بستگی دارد، مانند سن بیمار، داروهای دیگری که فرد مصرف می‌کند و شدت علایم و از همه مهمتر اینکه فرد مبتلا قصد بارداری دارد یا نه.
به‌طور کلی، رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی بیشتر، کاهش وزن و در بعضی موارد استفاده از انسولین (برای پایین آوردن سطح گلوکز) به درمان تنبلی تخمدان کمک می‌کند.
اگر بیمار قصد باردار شدن نداشته باشد، پزشک می‌تواند از قرص‌های ضد بارداری برای کنترل چرخه‌های قاعدگی، کاهش سطح آندروژن و کاهش آکنه کمک بگیرد. نباید فراموش کرد که شرایط بدنی هر فرد متفاوت و منحصربه‌فرد است، بنابراین اینکه پزشک چه قرص و دارویی تجویز کند، از فردی به فرد دیگر ممکن است متفاوت باشد.
اگر بیمار قصد بارداری داشته باشد، پزشک ممکن است چند روش درمانی را همزمان با هم تجویز کند. روش‌های مختلف کنترل کیست‌های تخمدانی را برای رسیدن به بارداری به چند دسته می‌توان تقسیم کرد:
- درمان‌های مربوط به سبک زندگی: شامل کم کردن وزن، ورزش کردن، به کار گرفتن روش‌هایی برای کنترل اضطراب، مانند مدیتیشن.
- درمان‌های دارویی: ممکن است پزشک، برای تقویب تخمدان‌ها و بهتر شدن تخمک‌گذاری و بارداری سریع، داروهایی نیز تجویز کند. کلومید، کلومیفن، لتروزول، متفورمین، گنادوتروپین ازجملۀ این دارو‌هاست. در بعضی موارد، این داروها می‌توانند احتمال چند قلو شدن بارداری را افزایش دهند.
- جراحی: بسته به تعداد کیست‌ها و اندازۀ آنها و جایی که تشکیل شده است، شدت جراحی متفاوت است.
ـ در بعضی موارد ممکن است پزشک با استفاده از گرما یا لیزر اقدام به از بین بردن کیست‌ها کند. این عمل باعث می‌شود سطح هورمون مردانه در تخمدان کم شود و احتمال تخمک‌گذاری و درنتیجه باروری بیشتر شود.
ـ روش دیگر سوراخ کردن تخمدان با روش لاپراسکوپی است. با این کار سوراخ‌هایی به به اندازۀ 4 میلی‌متر بر روی هر تخمدان ایجاد می‌شود تا با کم شدن سطح هورمون مردانه تخمدان تحریک شود و به‌صورت طبیعی تخمک‌گذاری کند. این روش تقریباً 60 تا 85 درصد موفقیت‌آمیز است و خطرات جانبی آن کم است و به‌ندرت بافت تخمدان را زخمی می‌کند. این جراحی نسبت به درمان با گنادوتروپین کم‌هزینه‌تر است و احتمال چندقلو بودن در آن کمتر است.
ـ لقاح مصنوعی (IVF): در این روش، لقاح اسپرم و تخمک در ظرفی خارج از بدن و در شرایط آزمایشگاهی انجام می‌شود. سپس تخمک بارورشده در داخل رحم گذاشته می‌شود.
درمان خانگی نازایی ناشی از تنبلی تخمدان
درمان خانگی نباید جای درمانی را که توسط پزشک متخصص تجویز می‌شود بگیرد، اما انجام دادن بعضی کارها و رعایت بعضی موارد در خانه می‌تواند به کنترل و درمان سریع‌تر سندروم تخمدان پلی‌کیستیک کمک کند:
- کاهش وزن: رعایت رژیم غذایی سالم و افزایش فعالیت بدنی به کاهش وزن کمک می‌کند. کاهش وزن بهتر است زیر نظر پزشک انجام شود تا اصولی باشد و عوارض جانبی نداشته باشد.
- تغییر رژیم غذایی: این امر هم موجب تقویت سیستم بدنی می‌شود و هم در کاهش وزن موثر است. کم کردن مصرف قند و کربوهیدرات به پایین نگه داشتن انسولین بدن کمک می‌کند. در رژیم غذایی سالم مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده، مانند نان سبوس‌دار، میوه وسبزیجات بسیار اهمیت دارد.
- ورزش: یکی از ارکان مهم در کاهش وزن و پایین نگه داشتن سطح انسولین ورزش کردن است. ورزش خوب به معنای باشگاه رفتن نیست. هر فعالیتی که سرگرم‌کننده باشد و با لذت انجام شود، به شرط اینکه مستمر باشد، برای فرد مفید است.
در کنار درمان‌های دیگر، معجون‌های تقویت تخمدان هم می‌تواند مفید و موثر باشد.
منابع:
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.