عوارض نارس بودن نوزاد

کودکان نارس و زود به دنیا آمده بخاطر شرایطشان بیشتر از بقیه کودکان دچار مشکلات و بیماری‌هایی مانند زردی، مشکلات کلیوی، عفونت‌ها، مشکلات تنفسی و... می‌شوند. خوشبختانه روش‌های مراقبتی و درمانی موثری برای کنترل شرایط آنها تا رسیدن به وضعیت طبیعی وجود دارد. در ادامه قصد داریم در مورد شایع‌ترین عوارض نارس بودن نوزاد، علائم خطر و روش‌های درمانی بیشتر توضیح دهیم.

با نصب اپلیکیشن گهواره، قد و وزن کودک خود را روی نمودار بررسی کنید و از رشد مناسبش اطمینان یابید. روزانه متناسب با سن کودکتان ، پیام‌های مشاوره‌ تخصصی دریافت کنید و با توصیه‌های تغذیه‌ای و دستور پخت‌های مناسب، تغذیه سالم‌تری برای او فراهم کنید. همچنین، با بازی‌های مناسب و آزمون‌های دوره‌ای به تقویت هوش و مهارت‌های فرزندتان کمک کنید.

مراقبت‌های خاص نوزادان نارس

قبل از پرداختن به موضوع عوارض نارس بودن نوزاد لازم است در مورد مراقبت‌های خاص نوزادان نارس بدانید:

شیرخشک مخصوص نوزادان نارس

در صورتی که مادر در شیردهی به نوزاد زودرس به هر دلیلی نتواند به فرزند خود شیر دهد یا در صورتی که پزشک لازم بداند شیر مادر تقویت شود شیرخشک‌های مخصوص نوزادان نارس که فرمول خاصی دارند و نیاز کودکان به رشد بیشتر و سریع‌تر را مرتفع می‌سازند برای این نوزادان تجویز خواهد شد.

مراقبت از نوزادان نارس در خانه

زمانی که پزشکان به شما اجازه می‌دهند تا کودک نارس خود را به خانه ببرید، به احتمال بسیار عملکرد اعضای حیاتی بدن نوزاد کاملا مناسب شده است، اما به هر حال باید برخی نکات را در خصوص این کودکان به دقت تحت نظر داشته باشید.

• ارتباط تنگاتنگ با متخصص نوزادان و اطفال برای مراقبت از نوزادان نارس بسیار مهم است.
• شما باید روند رشد قد، وزن (بر اساس جدول وزن‌گیری نوزاد نارس) و دور سر نوزاد نارس را با دقت بیشتری ثبت کنید.
• دمای خانه برای نوزادان نارس باید گرمتر از نوزادان به دنیا امده در زمان مقرر باشد.
• برای کمتر شدن احتمال عفونت، تا مدتی تعداد مهمانان خانه‌تان را به حداقل برساند.
• در زمان خوابیدن کودک باید مراقب باشید که کودک به پشت بخوابد. روانداز یا پتوی کودک را تا زیربغل او بالا بکشید و بر سرش کلاه نگذارید. دمای مناسب اتاق خواب را برای کودک حفظ کنید. چنین اقداماتی خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزادان در نوزادان نارس را کاهش می‌دهد.

تمرین کانگورو

این حرکت برای نوزادان نارس توصیه شده و باعث افزایش سلامت جسمی و روحی این نوزادان می‌شود. برای انجام این حرکت در یک اتاق گرم در خانه، شیرخوار بدون لباس و فقط با یک پوشک را روی سینه خود قرار دهید و سر کودک خود را به یک طرف بچرخانید تا گوش او مقابل قلب شما باشد. تحقیقات نشان داده که تماس پوست با پوست با نوزادان نارس و مراقبت کانگورو می‌تواند پیوند والد و کودک را تقویت کند، تغذیه با شیر مادر را ارتقا بخشد و سلامت کودک نارس را بهبود بخشد.

* مقاله آزمایشات نوزادان بستری در NICU را مطالعه کنید.

با اپلیکیشن گهواره، هر هفته در جریان تغییرات و نیازهای کودکت قرار بگیر.هر روز یک پیام مشاور متناسب با سن کودکت دریافت کن. قد و وزن کودکت رو هر ماه وارد کن تا بهت بگیم رشد کودکت مناسب هست یا نه.

نصب اپلیکیشن گهواره

عوارض کوتاه مدت نارس بودن نوزادان

زردی

شایع‌ترین نوع زردی نوزادان نارس، زردی فیزیولوژیک اما خیلی شدید است. در این شرایط، کبد نوزاد نمی‌تواند بیلی روبین اضافی ناشی از تجزیه گلبول‌های قرمز را از بدن دفع کند. از آنجایی که بیلی روبین مایل به زرد رنگ است، رنگ پوست نوزاد مایل به زرد می‌شود. یرقان(زردی) معمولاً مشکل جدی نیست. اما اگر میزان بیلی روبین بیش از حد زیاد باشد، می‌تواند آسیب مغزی ایجاد کند.

میزان طبیعی بیلی روبین نوزاد باید زیر 5 میلی‌گرم در دسی لیتر باشد. در بسیاری از نوزادان نارس بیلی روبین بالاتر از این عدد است. همچنین حساسیت نوزادان نارس به سطوح پایین‌تر بیلیرروبین، بیشتر از حد معمول است.

• درمان: درمان استاندارد زردی، نوردرمانی با نور بنفش و فرابنفش مخصوص(فوتوتراپی) است. فوتوتراپی باعث تجزیه بیلی روبین به ماده‌ای که بدن راحت‌تر آن را دفع می‌کند، می‌شود. در کودکن نارس معمولاً به کمتر از یک هفته فوتوتراپی نیاز است. 

مشکلات کلیوی

کلیه‌های نوزاد معمولاً پس از تولد به سرعت کامل می‌شوند، اما در کودکان نارس این روند ممکن است تاخیر داشته باشد. این به ویژه در نوزادان کمتر از 28 هفته صادق است. به دلیل احتمال وجود مشکلات کلیوی، در بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) میزان ادرار نوزاد با دقت ثبت می‌شود. تجویز انتی بیوتیک در این نوزادان هم باید با دقت باشد تا سمیت کلیوی داروها مشکل اضافی ایجاد نکند.

عفونت‌ها

یکی دیگر از عوارض نارس بودن نوزاد این است که نوزاد نارس تقریباً در هر قسمت از بدن ممکن است با عفونت روبرو شود. عفونت در نوزادان نارس درمان به دو دلیل دشوارتر است: اول اینکه سیستم ایمنی نوزاد هنوز کامل نشده و دوم میزان پادتن‌های مادر که از جفت عبور کرده و وارد بدن جنین میشود ، در نوزادانی که تولد زودتر از موعد دارند، کمتر است. چون نوزادان نارس به اقدامات تشخیصی و درمانی بیشتری نیاز دارند(رگ گیری، لوله گذاری داخل تراشه و دستگاه کمک تنفسی و ...) احتمال عفونت به این دلایل هم در آن‌ها بالاتر است.

نوزاد مبتلا به عفونت ممکن است برخی یا همه علائم زیر را داشته باشد:

1. عدم تمایل به شیر خوردن و یا عدم توانایی شیرخوردن در اثر بیحالی
2. تب
3. استفراغ 

نوزادی که علائم مشکوک بیماری داشته باشد، بدون درنگ بستری میشود تا هرچه سریع‌تر اقدامات تشخیصی و درمانی مناسب انجام شود.

مشکلات تنفسی

ریه‌های نابالغ نوزادان نارس اغلب فاقد میزان کافی سورفاکتانت (مایعی که قسمت داخلی ریه‌ها را می‌پوشاند و به باز نگه داشتن آنها کمک می‌کند) است. بدون سورفاکتانت، ریه‌های نوزاد نمی تواند خوب باز و جمع شود و این خطر نارسایی تنفسی را افزایش می‌دهد.

همیشه در لحظه‌ی تولد نوزادان نارس، متخصص کودکان حضور دارد تا مراقبت‌ها و معاینات لازم از همان دقایق اول تولد، انجام گیرد و در صورت وجود هر گونه مشکلی در تنفس یا شرایط سلامت نوزاد، بلافاصله در بخش مراقبت‌های ویژه ی نوزادان بستری خواهد شد و مورد حمایت تنفسی با اکسیژن و دستگاه‌های تنفس مصنوعی ، قرار می‌گیرد .

*دلیل وجود خون در ادرار نوزاد چیست و چه باید کرد.

مشکلات مغزی

برخی از نوزادان نارس دچار خونریزی داخل مغزی می‌شوند. خونریزی خفیف معمولاً باعث آسیب دائمی مغز نمی‌شود، اما خونریزی شدید مغزی می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد یا در صورتی که تهدید کننده زندگی نباشد در آینده بر عملکرد شناختی و حرکتی کودک تاثیر بگذارد.

• درمان: درمان مشکلات مغزی ناشی از نارس بودن کودک بسته به شدت مشکل می‌تواند از درمان دارویی تا جراحی متغیر باشد.

عوارض بلند مدت در کودکان نارس

عوارض مهم طولانی مدت نوزادان نارس شامل موارد زیر است:

فلج مغزی

فلج مغزی یا سی پی(CP) نوعی اختلال حرکتی است که بر تون عضله، قدرت و هماهنگی عضلات تاثیر می‌گذارد و در نتیجه کودک در حرکت و تعادل مشکل دارد. این عارضه در اثر کاهش اکسیژن رسانی به مغز اتفاق میفتد که در نوزادان نارس بعلت وجود مشکلات تنفسی بیشتر  ، شایع‌تر است.

درمان: درمان خاصی برای فلج مغزی در کودکان وجود ندارد، اما درمان‌هایی برای بهبود عوارض و محدودیت‌ها وجود دارد که شامل موارد زیر است:

• وسایل کمکی مانند عینک یا لنز، سمعک و وسایل حمایتی برای راه رفتن
• داروهایی برای جلوگیری از اسپاسم(گرفتگی) عضلات
• اقدامات توانبخشی مانند فیزیوتراپی و کاردرمانی

مشکلات بینایی

نوزادان نارسی که مورد حمایت تنفسی قرار گرفته باشند و برای مدت طولانی نیاز به اکسیژن داشته باشند، در معرض خطر آسیب شبکیه‌ی چشم قرار دارند در این بیماری رگ‌های خونی در قسمت پشت چشم متورم می‌شوند و این حالت باعث ایجاد تدریجی زخم و جداشدگی رتین(شبکیه) می‌شود. این بیماری خطر کاهش بینایی یا نابینایی کامل را افزایش می‌دهد.

درمان: نوزادان نارس در زمانهای مشخص و به طور مرتب مورد معاینه چشم پزشکی قرار می‌گیرند و اقدامات درمانی لازم در اسرع وقت انجام می‌شود تا از پیشروی مشکل ،جلوگیری شود. برای درمان موارد شدید، از پرتوهای لیزر استفاده می‌شود تا عروق آسیب دیده و غیرطبیعی سوزانده شود.

مشکلات شنوایی

در مورد عوارض نارس بودن نوزاد لازم است بدانید برخی از نوزادان نارس دچار کاهش شنوایی می‌شوند و برخی نیز دچار ناشنوایی کامل می‌شوند.

شنوایی سنجی در زمان ترخیص تمام نوزادان از بیمارستان انجام می‌شود اما در مورد کودک نارس اهمیت دوچندانی دارد و باید یکی دو باری در سن‌های بالاتر تکرار شود.

برخی از علائم کم شنوایی در کودکان عبارتند از:

• با صداهای بلند شوکه نمی‌شوند
• با صدای شما به سمت شما نمی‌چرخد
• عدم تقلید صداها در شش ماهگی
• عدم ادای برخی واژه‌ها در یک سالگی

درمان: بسته به علت کم شنوایی کودک، درمان متفاوت خواهد بود. درمان‌ها شامل موارد زیر است:

• جراحي، تجویز سمعک، کاشت حلزون

* مقاله تست شنوایی نوزاد را مطالعه کنید.

مشکلات دندانی

مشکلات دندان‌ها در سال‌های بعد زندگی یک کودک نارس خود را نشان می‌دهند. این موارد شامل تغییر رنگ دندان‌ها، تاخیر در دندان درآوردن یا عدم تراز بودن دندان‌ها است.

• درمان: یک دندانپزشک کودکان می‌تواند به اصلاح این مشکلات کمک کند. کودکان نارس هم برای دندان‌های شیری و هم برای دندان‌های دائمی خود باید تحت نظر دندانپزشک اطفال باشند.

مشکلات رفتاری

کودکان زودرس بیشتر احتمال دارد که دچار مشکلات رفتاری یا روانشناختی شوند. اختلال کمبود توجه (ADD)  و اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی (ADHD) در این کودکان شیوع بالایی دارند.

• درمان: برنامه آموزشی – مشاوره به همراه سازگارسازی کودک و نیز برخی داروها به کودکان دچار مشکلات اختلال توجه و بیش فعالی کمک می‌کنند.

هوش و مشکلات اختلالات شناختی

برخی از پژوهشگران و بخصوص با انجام برخی مطالعات جدید معتقدند که رشد سریع مغزی نوزادان نارس در زمان بلافاصله پس از تولد باعث می‌شود این نوزادان باهوش‌تر از بقیه باشند. اما عقیده کلی و معمول این است که نوزادان نارس و نوزادان با وزن تولید بسیار پایین به طور متوسط ضریب هوشی پایین تری نسبت به نوزادانی که در بارداری 37 هفته یا بالاتر به دنیا می‌آیند دارند. برخی از این کودکان هیچ مشکل بهره هوشی ندارند و حتی شماری از آنان دارای هوش بسیار بالا هستند، اما به طور متوسط نمره ضریب هوشی(IQ) این کودکان حدود 10 تا 12 نمره پایین‌تر از کودکان مشابه غیرنارس است.

نوزادان نارس همچنین بیشتر در معرض خطر مشکلات شناختی طولانی مدت قرار دارند. این اختلالات ممکن است مربوط به رشد شخصیتی، رشد مغزی یا هر دو باشند. برخی از این کودکان سرعت رشد ذهنی کمتری نسبت به نوزادانی که در زمان مقرر به دنیا می‌آیند، دارند.