مراحل غربالگری نوزاد نارس و کم وزن چگونه است؟

غربالگری نوزاد نارس یکی از کارهای مهمی است که همه والدین باید به موقع برای نوزادان نارس خود انجام دهند. این غربالگری در چند مرحله و بر اساس سن کودک انجام می‌شود. انجام این غربالگری در 4 مرحله برای همه نوزادان نارس اهمیت دارد، زیرا به موقع می‌تواند مشکلات و نارسایی‌های احتمالی را مشخص کند. در نتیجه زمان کافی برای رفع اختلالات احتمالی و دستیابی به سلامتی برای کودک وجود خواهد داشت. در ادامه بیشتر در مورد مراحل غربالگری نوزادان نارس توضیح خواهیم داد.

شما می‌توانید با نصب اپلیکیشن گهواره به ابزارهای کاربردی فرزند پروری دسترسی پیدا کرده و با دیگر مادران تبادل نظر داشته باشید

غربالگری نوزادان نارس چند مرحله است؟

به طور کلی آزمایشات بدو تولد در همه نوزادان نارس به دلیل وجود تغییرات هورمونی در چهار نوبت انجام می‌شود؛

اولین مرحله از غربالگری نوزاد نارس در بین روز سوم تا پنجم بعد از تولد و به کمک یک نمونه خون ساده و بدون درد از کف پای نوزاد انجام می‌شود. اگرچه این غربالگری برای همه نوزادان انجام می‌شود، اما معمولا برای نوزادان نارس دفعات بیشتری مورد بررسی قرار می‌گیرد. 

بهتر است که این غربالگری در مراکز تخصصی و فوق تخصصی غربالگری نوزادان انجام شود. در حالت عادی معمولا گفته می‌شود که نوزاد برای غربالگری در مراکز بهداشت سراسر کشور مورد بررسی قرار بگیرد. در این مراکز حدودا 3 بیماری احتمالی ارزیابی می‌شود. این در حالی است که در مراکز تخصصی غربالگری نوزادان بیش از 40 بیماری احتمالی با همان اندکی خونی که از کف پای نوزاد گرفته می‌شود، مورد بررسی قرار می‌گیرد. دیگر مراحل غربالگری نوزادان نارس در  ۱۵_ ۱۰ روزگی، ۴۲ روزگی و ۷۰ روزگی تکرار می‌‌شود.

آزمایش کف پای نوزاد برای چیست؟

در غربالگری نوزادان نمونه خون با یک روش کاملا بی‌درد و ساده از کف پای نوزاد گرفته می‌شود. در حالت عادی از این نمونه خون برای تشخیص 3 بیماری استفاده می‌شود. در غربالگری‌های تخصصی‌تر و جامع‌تر 58 بیماری متابولیک مادرزادی با همین نمونه خون ساده قابل شناسایی خواهد بود. 

در نوزادنی که نارس نیستند در صورتی غربالگری به صورت خونگیری مستقیم از نوزاد ، و یا تکرار آزمایش از کف پا تکرار می شود.

3 بیماری اصلی که در غربالگری همه نوزدان بررسی می‌شود

• كـم‌كـاری مـادرزادی تیروئید

این بیماری با كاهش سطح هورمون‌های غده تیروئید، می‌تواند منجر به عقب‌ماندگی جسمی و ذهنی شدید ‌شود. البته تشخیص به موقع و درمان دارویی کم کاری مادرزادی تیروئید مانع از بروز هر مشكلی می‌شود و کودک می‌تواند به رشد طبیعی خود ادامه دهد. در مورد عوارض کم کاری تیروئید در کودکان در این مقاله بیشتر بخوانید. 

• فنیل‌كتونوری

 فنیل آلانــیـن یــكی از اسیدهای آمینـه مهم و ضروری بـدن است. نــقــص ژنــتـیـكی آنزیم‌هایی كه بــاعث مصرف فنـیل آلانـین در چرخه سوخت و ساز بدن می‌شوند، باعث افزایش سطح آن در بدن و ظهور آن در ادرار می‌شود. در صورت عدم درمان، سطح بالای فنیل آلانین به بافت مغز آسیب می‌رساند و عقب‌ماندگی ذهنی بروز می‌كند. تشخیص زودهنگام و درمان با رژیم‌های غذایی خاص سبب رشد طبیعی كودك می‌شود.

• کمبود آنزیم G6PD (بیماری فاویسم)

در این بیماری یكی از آنزیم‌های مهم گلبول‌های قرمز خون كاهش یافته و در نتیجه سبب از بین رفتن گلبول‌های قرمز پس از مصرف مواد اكسیدان نظیر برخی داروها و باقلا می‌شود. بیمار در مواجهه با مواد خاصی، به طور ناگهانی دچار تخریب وسیع گلبولهای قرمز و کم خونی شدید میشود . این بیماری در نوزادان می‌تواند دوره زردی را طولانی كند.

رتينوپاتی نوزادان چیست؟

رینوپاتی  یا ROP (Retinopathy Of Prematurity) یکی از مشکلات احتمالی نوزادان زودرس یا نارس است. این بیماری باعث تغییر رشد طبیعی عروق شبکیه می‌شود. در این حالت عروق شبکیه تغییر کرده و رگ زایی غیر طبیعی به وجود می‌آید.

این بیماری می‌تواند عاملی برای کوری نوزادان شود. بد نیست بدانید که بیماری رتینوپاتی در گذشته به دلیل وجود استفاده از مقدار زیاد اکسیژن در دستگاه‌هایی که نوزادان نارس در آنها قرار داده می‌شدند، رخ می‌داد، اما امروزه به دلیل پیشرفت در روش‌های نگهداری از نوزادان نارس، بروز این بیماری تا حدود زیادی کمتر شده است. 

همچنین نوزادانی که با وزن کمتر از 1.5 کیلوگرم متولد می‌شوند یا نوزادانی که در 26 تا 28 هفتگی متولد می‌شوند، بیشتر از بقیه نوزادان در معرض ابتلا به رتینوپاتی قرار دارند. 

این بیماری اگر پیشرفت کند و به درجات وخیم برسد، می‌تواند باعث ایجاد زخم در شبکیه و بروز عوارضی نظیر جداشدگی شبکیه، خونریزی زجاجیه و همچنین تنبلی چشم شود. 

تشخیص رتینوپاتی نوزادان نارس

معاینه رتینوپاتی نوزادان نارس باید 4 تا 6 هفته پس از تولد انجام شود. متخصص چشم در ابتدا با استفاده از قطره‌های گشاد کننده، مردمک چشم را باز کرده و پس از آن با استفاده از افتالموسکوپ شبکیه را مورد معاینه قرار می‌دهد. انجام معاینات دوره‌ای به منظور مشخص کردن پیشرفت بیماری و اینکه آیا بیماری متوقف شده است و یا اینکه به ادامه درمان نیاز دارد یا خیر، ضرورت دارد.

نحوه خواندن جواب آزمایش غربالگری نوزاد

تقریبا حدود دو هفته طول می‌کشد تا جواب آزمایش غربالگری نوزاد آماده شود. در این مدت اگر مورد مشکوکی وجود داشته باشد، معمولا با والدین نوزاد تماس گرفته می‌شود تا اقدامات ضروری و لازم صورت بگیرد. اگر مورد مشکوکی در گزارش آزمایش غربالگری نوزاد وجود داشته باشد، توسط پزشک برای والدین شرح داده خواهد شد. 

اگر نتیجه آزمایش غیر طبیعی باشد، به این معنی نیست كه نوزاد حتما بیمار است؛ بلكه مفهوم آن چنین است كه باید تست‌های تكمیلی روی خون نوزاد انجام شود و همچنین مورد مشاوره پزشک متخصص اطفال قرار گیرد و در صورت تایید بیماری، سریعا درمان شروع شود. روش درمان به نوع بیماری بستگی دارد.

غربالگری شنوایی

انجام غربالگری شنوایی نوزادان نیز یکی از غربالگری‌های مهمی است که حتما باید در سنین مختلف انجام شود تا سلامت شنوایی کودک ثابت شود. شنوایی موضوع بسیار مهمی است که اختلال در آن به راحتی می‌تواند باعث ایجاد اختلال یادگیری در کودک شود. بنابراین تشخیص زودهنگام هر گونه اختلال احتمالی می‌تواند در داشتن یک سبک زندگی سالم و عادی برای کودک کمک زیادی کند. اولین مرحله از تست شنوایی در بیمارستان محل تولد و.... به بررسی سلامت ساختمان گوش میپردازد(OAE )و در صورتی که هنوزمایعات دوران جنینی در گوش داخلی باقی مانده باشد، توصیه میشود تست شنوایی مجدد در یک ماهگی انجام شود . بدانید و آگاه باشید که این اتفاق کاملا طبیعی است و در اکثر قریب به اتفاق موارد جایی برای نگرانی وجود ندارد. تست شنوایی سنجی یک بار در یک ماهگی و یک بار هم در سه ماهگی تکرار می‌شود و به طور کلی در حالت عادی سه مرحله دارد. مگر اینکه بنابر تشخیص پزشک نیاز به تکرار بیشتر و بررسی بیشتر باشد. 

اهمیت انجام غربالگری نوزاد در چیست؟

غربالگری نوزادان برای تشخیص زودهنگام بیماری‌های مادرزادی بسیار خطرناك مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر این بیماری‌ها به موقع تشخیص داده نشوند ممكن است باعث بروز عقب‌ماندگی ذهنی، كندشدن رشد جسمی و حتی مرگ شوند.

کلام آخر

انجام به موقع غربالگری نوزاد نارس را دست کم نگیرید و سبک نشمارید. اگر توان مالی آن را دارید حتی در صورتی که نوزاد شما نارس نیست، به مراکز تخصصی غربالگری مراجعه کنید و پایه‌های سلامت فرزند خود را محکم بنا کنید. انجام غربالگری نوزاد به اندازه غربالگری‌های دوران بارداری مهم است و ضرورت دارد. در ساده‌ترین و بی‌هزینه‌ترین حالت می‌توانید به مراکز بهداشت در سراسر کشور مراجعه کنید. اما در مورد نوزادان نارس بهتر و مطمئن‌تر این است که مراکز تخصصی غربالگری نوزاد مراجعه کنید و سلامت نوزاد را از هر جهت مورد بررسی قرار دهد.