معرفی داروی ضد تشنج مجاز در بارداری | عوارض و نحوه مصرف

تشنج در بارداری ممکن است ناشی از صرع یا علل دیگری همچون عفونت‌های مغزی، تب شدید، کاهش شدید سدیم خون، اختلالات خواب، ضربه‌های جدید به سر و یا مصرف برخی داروها نظیر داروهای ضدافسردگی باشد. از آنجایی که تشنج‌های مکرر و شدید با عوارض خطرناکی برای مادر و جنین همراه هستند، مصرف داروی ضد تشنج مجاز در بارداری، تحت نظر پزشک متخصص ضروری است. 

در حال حاضر، داروهای ضد تشنج لاموتریژین و لوتیراستام به عنوان گزینه‌های نسبتا ایمن‌ در بارداری شناخته می‌شوند. در این مقاله از مجله سلامت گهواره، ضمن بررسی داروهای ضد تشنج مجاز در بارداری، داروهای پرخطر را هم معرفی کرده و در نهایت، عوارض جانبی احتمالی این داروها را مورد بحث قرار خواهیم داد.

با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.

انواع داروهای ضد تشنج و میزان ایمنی آن‌ها در بارداری

داروهای ضد تشنج بر اساس طیف اثرگذاری و نوع تشنجی که مورد هدف قرار می‌دهند، عموما به دو گروه اصلی زیر تقسیم می‌شوند:

• داروهای ضد تشنج با طیف گسترده: این گروه از داروها برای درمان انواع وسیعی از تشنج‌ها شامل تشنج‌های منتشر و تشنج‌های کانونی (جزئی) موثر هستند. در شرایطی که بیمار دچار بیش از یک نوع تشنج است یا زمانی که تشخیص دقیق نوع تشنج امکان‌پذیر نیست، این داروها به عنوان خط اول درمان تجویز می‌شوند.
• داروهای ضد تشنج با طیف محدود: این داروها بر خلاف نوع طیف گسترده، کاربرد محدودتری دارند و عمدتا برای درمان تشنج‌های کانونی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در جدول زیر، نمونه‌هایی از این دو گروه دارویی را مشاهده می‌کنید:

ایمنی و سطح خطر این داروها در دوران بارداری متغیر است و به طور مستقیم به نوع داروی مصرفی بستگی دارد. برخی از این ترکیبات دارویی با خطر بالاتری برای ایجاد نقایص مادرزادی و اختلالات احتمالی در رشد عصبی جنین همراه هستند، در حالی که برخی دیگر نسبتا ایمن‌ تلقی می‌شوند.

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

داروهای ضد تشنج مجاز در بارداری

انتخاب داروی ضد تشنج مجاز در بارداری برای مدیریت این مشکل و به حداقل رساندن خطرات احتمالی برای جنین، ضروری است. در این بخش، دو داروی ضد تشنج که بر اساس شواهد موجود، از نظر ایمنی در بارداری مورد تایید قرار گرفته‌اند، معرفی شده‌اند:

لاموتریژین (Lamotrigine)

لاموتریژین به عنوان یکی از انتخاب‌های اصلی و ارجح در مدیریت تشنج‌ها طی دوران بارداری مطرح است. بررسی‌های متعدد بالینی نشان داده‌اند که مصرف این ضد تشنج در بارداری با افزایش خطر ناهنجاری‌های مادرزادی عمده در جنین ارتباط معناداری ندارد. بنابراین، در شرایطی که حفظ سلامت مادر مستلزم مصرف این دارو باشد، می‌توان آن را با تجویز و نظارت پزشک مصرف کرد.

توجه: زنانی که قبل از بارداری از این داروی ضد تشنج مجاز در بارداری استفاده می‌کردند، باید بلافاصله پس از اطلاع از بارداری با پزشک خود مشورت کنند. زیرا ممکن است نیاز به تنظیم دوز دارو باشد.

لوتیراستام (Levetiracetam)

در حال حاضر، این داروی ضد تشنج طیف گسترده به دلیل پروفایل ایمنی مطلوب، به عنوان یکی از ایمن‌ترین گزینه‌های دارویی موجود برای مادر و جنین در حال رشد شناخته می‌شود. تحقیقات انجام شده روی جمعیت بزرگی از زنان باردار مصرف‌کننده لوتیراستام نشان داده که این دارو با افزایش خطر ناهنجاری‌های مادرزادی عمده همراه نیست.

توجه: اطلاعات مربوط به تاثیر این دو داروی ضد تشنج مجاز در بارداری بر رشد و تکامل عصبی جنین، نسبت به داده‌های مربوط به ناهنجاری‌های مادرزادی محدودتر هستند و تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.

داروهای ممنوع یا پرخطر در دوران بارداری

مصرف برخی داروی تشنج در بارداری می‌تواند خطرات جدی برای سلامت مادر و جنین به همراه داشته باشد. برخی از داروهای ضد تشنج که در لیست داروهای ممنوع در بارداری قرار دارند، شامل موارد زیر هستند:

• والپروات
• کاربامازپین
• فنوباربیتال
• فنی‌توئین
• توپیرامات 

داروهای ذکر شده اغلب با افزایش خطر ناهنجاری‌های مادرزادی در جنین همراه هستند و در برخی موارد ممکن است بر رشد عصبی و شناختی کودک هم تاثیر بگذارند.

عوارض داروهای ضد تشنج در بارداری

در ادامه، به معرفی مهم‌ترین عوارض و پیامدهای احتمالی مصرف داروهای ضد تشنج در بارداری برای سلامت جنین و مادر می‌پردازیم.

عوارض داروهای ضد تشنج بر رشد جنین

مواجهه جنین با داروهای ضد تشنج در رحم می‌تواند خطر بروز برخی ناهنجاری‌ها و مشکلات تکاملی را افزایش دهد. از جمله این عوارض احتمالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ناهنجاری‌های مادرزادی: شامل نقص لوله عصبی (همچون اسپینا بیفیدا)، شکاف کام و لب، مشکلات قلبی، اسکلتی و دستگاه ادراری.
• مشکلات رشد و تکامل عصبی: تاخیر در کسب مهارت‌های گفتاری و زبانی، اختلالات شناختی، مشکلات در حافظه، تمرکز و یادگیری.

نکته مهم: ریسک بروز عوارض داروهای ضد تشنج در بارداری معمولا با افزایش دوز دارو و مصرف همزمان چند داروی ضد تشنج به طور قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل، در صورت امکان، پزشکان تلاش می‌کنند تا درمان مادر باردار را به درمان تک‌دارویی با کمترین دوز موثر محدود کنند.

عوارض داروهای ضد تشنج برای بدن مادر

برخی از عوارض بلندمدت مصرف داروهای ضد صرع در مادران باردار شامل افزایش وزن، ریزش مو، سنگ کلیه، رشد بیش از حد لثه‌ها و آتروفی مخچه هستند. علاوه بر این موارد، داروهایی همچون فنی‌توئین، کاربامازپین، فنوباربیتال، پریمیدون و والپروات ریسک ابتلا به پوکی استخوان را در مادران افزایش می‌دهند.

بر اساس پژوهش‌های منتشر شده در ScienceDirect

خطر بروز مشکلات و عوارض نامطلوب برای مادر و نوزاد ناشی از تشنج‌های مکرر در دوران بارداری، بیشتر از خطر ایجاد نقایص مادرزادی ناشی از داروهای ضد تشنج است.

the risk of adverse maternal and neonatal outcomes from recurrent seizures during pregnancy is greater than the risk of teratogenicity with anticonvulsant drugs.

برخی از عوارض عدم مصرف داروی ضد تشنج مجاز در بارداری، شامل کاهش ضربان قلب، کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین، زایمان زودرس و تولد نوزاد با وزن کم می‌شود. پس تصور قطع دارو برای جلوگیری از آسیب جنین کاملا غلط است.

نحوه تنظیم دوز دارو در دوران بارداری

در دوران بارداری، به دلیل افزایش دفع سریع‌تر دارو توسط کلیه‌ها، غلظت داروی ضد تشنج مجاز در بارداری همچون لاموتریژین و لوتیراستام در خون کاهش پیدا می‌کند که این امر ریسک عدم کنترل تشنج را بالا می‌برد. در صورت مشاهده کاهش 15 الی 25 درصدی سطح دارو در خون، پزشک دوز مصرفی دارو را برای حفظ اثربخشی درمان و جلوگیری از تشنج افزایش خواهد داد. پس از زایمان هم با توجه به بازگشت عملکرد بدن به حالت پیش از بارداری، مجددا باید غلظت دارو کنترل شده و دوز آن کاهش پیدا کند تا از بروز مسمومیت و عوارض جانبی ناشی از غلظت بالای دارو جلوگیری شود.

مراقبت‌های پزشکی و آزمایش‌های لازم برای مادران مبتلا به صرع

مراقبت‌های دوران بارداری در زنان مبتلا به صرع مجموعه‌ای از اقدامات حیاتی هستند که با هدف تضمین سلامت مادر و جنین انجام می‌شوند. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این مراقبت‌ها، مصرف مکمل فولیک اسید است؛ پزشکان معمولا دوز 5 میلی‌گرم در روز را تجویز می‌کنند. مصرف این دارو باید حداقل سه ماه پیش از بارداری آغاز شده و تا پایان سه ماهه اول ادامه پیدا کند. این اقدام نقش موثری در کاهش خطر بروز نقایص لوله عصبی مرتبط با داروهای ضد تشنج دارد.

علاوه بر این، بخش ضروری دیگر از این مراقبت‌ها شامل آزمایش‌ها و پایش‌ها است. در طول بارداری، پزشک برای اطمینان از سلامت جنین، سونوگرافی‌های مکرر و آزمایش‌های تکمیلی مختلفی را توصیه خواهد کرد. این پایش‌ها به شناسایی زودهنگام هرگونه نیاز به مداخله یا تغییر در برنامه درمانی کمک می‌کند. همچنین، برای اطمینان از اثربخشی و ایمنی داروی ضد تشنج مجاز در بارداری، انجام آزمایش خون (معمولا در هر سه ماهه بارداری) جهت پایش سطح داروی ضد تشنج در خون مادر ضروری است.

داروی ضد تشنج مجاز در بارداری؛ ستون اصلی سلامت مادر و جنین

مصرف داروهای ضد تشنج در بارداری نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت برای حفظ سلامت مادر و جنین محسوب می‌شود. این تصور که می‌توان برای پیشگیری از عوارض احتمالی داروها، خودسرانه دوز دارو را کاهش داد یا آن را قطع کرد، یک باور غلط است که منجر به عواقب فاجعه‌بار خواهد شد. تنها راه تضمین یک بارداری ایمن و مطلوب برای مادران مبتلا به صرع، همکاری با پزشک است. پزشک با تجویز داروی ضد تشنج مجاز در بارداری و تنظیم دوز آن، بالاترین سطح ایمنی را برای جنین و مادر فراهم می‌سازد.

سوالات متداول بانوان درباره مصرف داروی ضد تشنج مجاز در بارداری

آیا تشنج در دوران بارداری برای جنین خطرناک است؟

بله. تشنج‌های مکرر در طول بارداری می‌تواند عواقب بسیار جدی و خطرناکی هم برای سلامتی مادر و هم برای رشد جنین داشته باشد. به همین دلیل، کنترل تشنج‌ از طریق داروی ضد تشنج مجاز در بارداری، امری ضروری محسوب می‌شود.

آیا مصرف قرص تشنج در بارداری بی‌خطر است؟

ایمنی داروهای ضد تشنج در بارداری بستگی به نوع دارو دارد. برخی از داروها همچون لاموتریژین و لوتیراستام جزو داروی ضد تشنج مجاز در بارداری به شمار می‌روند. در مقابل، مصرف داروهایی همچون والپروات، فنی‌توئین و فنوباربیتال به دلیل افزایش خطر بروز ناهنجاری‌ها و مشکلات مادرزادی در جنین، توصیه نمی‌شود.

داروی ضد تشنج مجاز در بارداری کدام است؟

دو داروی لاموتریژین و لوتیراستام بیشترین میزان ایمنی نسبی را در دوران بارداری نشان داده‌اند و معمولا اولین انتخاب پزشکان هستند.

آیا می‌توان مصرف داروی ضد تشنج را بعد از باردار شدن قطع کرد؟

خیر، قطع ناگهانی داروی ضد تشنج، یک اقدام بسیار خطرناک است و به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

منابع

Clevelandclinic

Drugs

Mayoclinic

nhs