درمان زردی نوزادان به روش خانگی و پزشکی
زردی در طی 24 ساعت اول پس از تولد یا زماني كه جدا از پوست، کف دست و پا هم زرد مي‌شود، یک اورژانس پزشکی محسوب میشود. يرقان در نوزادان اغلب یک بیماری نیست، دردناك هم نيست و عموما هم مشكلي ايجاد نمي‌كند، اما در بعضی از نوزادان در صورت عدم درمان هیپربیلی روبینمی و درمان زردی نوزادان، ممکن است مشكلات جدي ایجاد شود. در ادامه در مورد علت و درمان زردی نوزادان توضیح داده و می‌گوییم برای درمان زردی نوزاد چه باید کرد.
با نصب اپلیکیشن گهواره شما می‌توانید به ابزارهای کاربردی فرزند پروری مانند مشاوره با پزشک دسترسی پیدا کرده و با دیگر مادران تبادل نظر داشته باشید. همچنین ابزارهای دیگر، مقالات و ویدئوهای آموزشی زیادی وجود دارد که می‌توانید از آنها بهره‌مند شوید
روشهای درمان زردی نوزادان چیست
زردی نوزاد چگونه برطرف میشود؟ هدف از درمان زردی نوزادان کاهش سطح بیلی روبین است. عموماً درمان زردي خفیف نوزادان نیازی نیست و نوزادانی که سطح بیلی روبین بالاتری دارند، نیاز به درمان مختصر داشته باشند. درمان زردی طولانی نوزادان را باید جدی بگیرید زیرا می‌تواند اثرات بسیار مخربی داشته باشد. اینکه درمان زردی نوزادان چقدر طول می‌کشد به شرایط تولد و شدت زردی او بستگی دارد.
تغذیه مکرر
بهبود تغذیه بهترین درمان خانگی زردی نوزادان است. خوردن ميزان کافی شیر مادر بخش مهمی از پیشگیری و درمان يرقان است زیرا به دفع بیلی روبین در مدفوع و ادرار کمک می‌کند. این روش بهترین روش درمان زردی نوزاد تازه متولد شده، درمان خانگی زردی نوزاد سه روزه و تا یک ماه است. اگر نوزاد ميزان كافي از شير مادر نمی‌خورد، پزشک می‌تواند شير خشك براي نوزاد تجويز كند (اگر نوزاد حداقل شش پوشک مرطوب در روز داشته باشد، رنگ مدفوع نوزاد از سبز تیره به زرد تغییر کند، و به نظر برسد بعد از شيرخوردن راضي است يعني تغذيه كافي دارد). شیر گاو برای زردی نوزاد مجاز است؟ اگرچه درمان زردی نوزاد با شیر مادر اولویت دارد اما درمان زردی نوزادان با شیر خشک یا درمان زردی نوزادان با شیر گاو نیز می‌تواند یک درمان جایگزین مناسب باشد. زردی در روزهای اولیه تولد باید فوراً درمان شود و به ندرت درمان زردی نوزادان با قطع شیر مادر نیاز خواهد بود.
نوردرماني يا فوتوتراپی
رایج‌ترین روش درمانی برای يرقان و در بیشتر موارد تنها درمان لازم درمان زردی نوزادان با فتوتراپی است. در اين شيوه پوست کودک در معرض نور مخصوص آبی رنگي قرار مي‌گيرد که بیلی روبین را به ترکیباتی تبديل مي‌كند که در مدفوع و ادرار راحت‌تر دفع مي‌شوند. درمان با فوتوتراپی تقریباً برای همه نوزادان موفقیت آمیز است. معمولاً فوتوتراپی در بیمارستان انجام میشود، اما در موارد خاص، اگر کودک سالم باشد و احتمال عوارض کم باشد، می‌توان آن را به عنوان یک روش درمان زردی نوزاد در منزل انجام داد. در ایران برخی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مجاز، دستگاه زردی یا دستگاه فوتوتوراپی را برای مدت چند روز هم اجاره می‌دهند. با این حال اگر موفق به اجاره‌ی آن نشدید می‌توانید در یک فضای بسته درمان زردی نوزادان با مهتابی که در فاصله بسیار نزدیک از نوزاد قرار دارد را نیز انجام دهید
برای این کار باید تا حد امکان ميزان بيشتري از پوست نوزاد را در معرض نور قرار داد. نوزادان معمولاً برهنه (یا حداكثر با پوشک) در محفظه قرار مي‌گيرند. در درمان زردی چشم نوزاد باید محافظت شود. برای محافظت از چشم‌ها نیاز به چشم‌بند است. فوتوتراپی باید مداوم باشد و فقط برای شير خوردن و تماس پوست با پوست متوقف شود.
قبلا اعتقاد داشتند كه قرار گرفتن در معرض نور آفتاب براي نوزادان يرقاني مفيد است اما حالا اين كار توصيه نمي‌شود مگر اینکه اشعه ماوراء بنفش نور خورشيد فیلتر شود.
فوتوتراپی با رسيدن سطح بیلی روبین به سطح مناسب متوقف میشود. معمولا نوزادان پس از اتمام فوتوتراپی برای مدت کوتاهی هنوز زرد هستند. در موارد نادر ممکن است سطح بیلی روبین 18 تا 24 ساعت پس از قطع فوتوتراپی دوباره افزایش یابد که نیاز به پیگیری مجدد دارد.
عوارض جانبی فوتوتراپی
نوردرمانی برای درمان زردی نوزادان کاملا بی خطر است، اما ممکن است عوارض جانبی موقتی مثل بثورات پوستی و در میان انواع شکل مدفوع نوزادان، مدفوع شل داشته باشد. اگر کودک به اندازه کافی شیر مادر یا شیر خشک نخورد، ممکن است افزایش دمای بدن و کم آبی بدن است رخ دهد. در موارد نادر فوتوتراپی ممکن است باعث بروز حالت معروف به «کودک برنزه» شود که در آن رنگ پوست قهوه‌ای تیره و خاکستری میشود. این حالت خطرناک نیست و به تدریج و بعد از چند هفته بدون درمان از بین می رود.
تعویض خون
در موارد اورژانس یا خیلی شدید یا زمانی که فوتوتراپی موثر نباشد خون کودک جایگزین میشود، تبادل خون بارها و بارها انجام شده تا خون نوزاد با خون اهدا کننده جایگزین شود. این روش فقط در مراکز بیمارستانی تخصصی انجام میشود زیرا در زمان انجام آن نوزاد باید در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) بستری شود.
تزریق ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIg)
در موارد ناسازگاری گروه‌های خونی مادر و نوزاد، نوزاد ممکن است برای درمان زردی نوزادان نیاز به انتقال ایمونوگلوبولین داشته باشد. ایمونوگلوبولین‌ها پروتئین‌هایی در خون هستند که سطح آنتی بادی‌های خون مادر را که به گلبول‌های قرمز نوزاد حمله می‌کنند، کاهش می‌دهند.
درمان زردی نوزادان با قرص
در موارد شدیدتر و با توجه به قوای سمی و شرایط نوزاد پزشک از درمان دارویی برای زردی نوزاد استفاده می‌کند. طیف داروهای موثر برای این کار بسیار گسترده است اما از جمله معروفترینشان می‌توان به درمان زردی نوزادان با قطره بیلی ناستر (به ویژه برای درمان زردی نوزادان فاویسمی) یا درمان زردی نوزادان با قرص فنوباربیتال اشاره کرد. مصرف خودسرانه‌ی این داروها به عنوان یک درمان زردی نوزاد در خانه ممنوع است.
درمان زردی نوزادان در طب سنتی
در طب سنتی برای زردی نوزاد چی خوبه؟ برای درمان زردی نوزادان با طب سنتی، دستورالعمل‌های زیاد و البته موثری آمده است که بعضی از مهمترینشان در ادامه آمده است:
- یکی از اصلی‌ترین راه‌های درمان زردی نوزادان در طب اسلامی، استفاده از شیر خشت است. شیر خشت نوعی گیاه دارویی و حاوی قندی به نام مانیتول است. برای درمان زردی نوزادان با شیر خشت، به اندازه‌ی یک نخود از آن را در آب بجوشانید سپس آن را صاف کرده و از آبش روزی دو تا سه نوبت به کودک بدهید. این گیاه دارویی به عنوان یک درمان قطعی زردی نوزادان شناخته میشود.
- گزینه‌ی دیگر درمان زردی نوزادان با ترنجبین است. در یک دوره‌ی شش تا ده روزه شما می‌توانید زردی شدید نوزادی را درمان کنید. از ترنجبین نیز باید مانند شیر خشت عصاره گیری شود و هر دو ساعت یک بار یک قاشق چای خوری به کودک داد.
- درمان زردی نوزادان با عرقیات نیز موثر است. برای این کار نیازی نیست آنها را به کودک بدهید بلکه کافی ست دست و پایش را در آنها بشویید. بهترین عرقیات برای این کار عرق شاه تره یا درمان زردی نوزاد با کاسنی البته به شکل عرق کاسنی ست. کافی ست دو لیوان از این عرق را در آب وان بریزید و نوزاد را به مدت ده دقیقه در آن ماساژ بدهید.
- درمان زردی نوزادان با حجامت نیز می‌تواند استفاده شود. این یک روش درمان زردی زیاد نوزاد است. برای این کار پشت گوش حجامت میشود. اما به دلیل خطرناک بودن فرایند حتماً باید زیر نظر متخصصین حرفه‌ای این کار انجام شود.
- درمان زردی نوزادان با گل بنفشه و به طور کلی درمان زردی نوزادن با گیاهان دارویی نیز یک روش دیگر درمانی ست. کافی است نوزاد را در این عصاره‌های درمانی حمام کنید.
- استفاده از لیمو شیرین برای زردی نوزاد نیز می‌تواند موثر باشد.
- کدو مسما برای زردی نوزاد را نیز می‌توانید امتحان کنید. آب آن را بگیرید و با یک قاشق چای خوری به کودک بدهید. همین روش توسط بعضی برای درمان زردی نوزادان با کلم برگ نیز پیشنهاد شده است. اما ما آن را توصیه نمی‌کنیم چون کلم نفخ زاست و مصرف آن در کودکان زیر شش ماه ممنوع است.
درمان زردی نوزدان به روش سنتی اگرچه می‌تواند بسیار موثر باشد اما پیشنهاد نمی‌شود به صورت خودسرانه انجام دهید و حتماً با نظر یک متخصص باشد. بسیاری از درمان‌های خانگی زردی به جای درمان زردی کلینیکی می‌تواند عوارض منفی داشته باشد. به عنوان مثال درمان زردی نوزادان با گلوکز یا استفاده از آب انار برای زردی نوزاد روشهای رد شده هستند. باید توجه داشت که نوزاد تاقبل 6 ماه فقط شیر میخورد و از این رو نباید روشهای طب سنتی را خودسرانه استفاده کنید. در این راستا می‌توانید از روشهای درمان زردی نوزاد دکتر خیراندیش استفاده کنید که یکی از بهترین اطبای سنتی ست.
برای درمان زردی نوزاد مادر چه بخورد؟
یکی از سوالاتی که مادران در مورد نحوه‌ی درمان زردی نوزاد می‌پرسد این است: برای درمان زردی نوزاد چه بخوریم؟ تغذیه‌ی مادر بر درمان زردی کودک موثر است. با تغذیه مواد مناسب آنها از طریق شیر به نوزاد منتقل می‌شوند و می‌توانند به رفع زردی نوزادان کمک کنند. مواد غذایی یا میوه های مفید برای زردی نوزادان کدام‌ها هستند؟ همه‌ی میوه‌ها و سبزیجات حاوی سطوحی از مواد مغذی مناسب برای کبد هستند، اما برخی از انواع آنها به ویژه برای بیماری‌های کبد مفید هستند. اینها عبارتند از: زغال اخته کامل، زغال اخته و انگور. مرکبات، به ویژه لیمو، لیموترش و گریپ فروت و ...
- حداقل هشت لیوان مایعات در روز بنوشید. آب و چای گیاهی گزینه‌های عالی هستند.
- اضافه کردن خار مریم را به برنامه روزانه خود در نظر بگیرید. می‌توانید آن را به صورت چای میل کنید یا دانه‌ها را به عنوان میان وعده میل کنید.
- میوه‌هایی مانند پاپایا و انبه را انتخاب کنید که سرشار از آنزیم های گوارشی هستند.
- حداقل 2.5 فنجان سبزیجات و 2 فنجان میوه در روز بخورید.
- به دنبال غذاهای پرفیبر مانند بلغور جو دوسر، انواع توت ها و بادام باشید.
- از عرقیات گیاهی مانند عرق کاسنی، عرق شاه‌تره یا عرق بید استفاده کنید.
دعا برای رفع زردی نوزاد
در حالی که انجام درمان‌های دارویی و درمان غذایی زردی نوزادان ضروری ست، اما نباید تاثیر دعا را نیز نادیده بگیرید. سه دعای معتبر برای درمان زردی بچه آمده است:
- آیه ۴۱ سوره سبا و آیات ۱۶ تا ۱۸ سوره یس
- خواندن هفت مرتبه سوره حمد
- خواندن سوره‌های فلق، منافقون، لقمان، محمد (ص) و قصص
اقدامات قبل از درمان زردی نوزادان
اگرچه راه‌های درمان زردی نوزادان بسیار است اما بهترین راه این است که با بهبود شرایط تا حد امکان از بروز آن جلوگیری کرد. در واقع جلوگیری یا درمان زردی قبل از تولد یک فرایند واقعی ست و می‌تواند بسیار موثر باشد:
- در گام اول تا حد امکان باید از زایمان زوردس جلوگیری کرد.
- در گام بعد باید به تغذیه در دوران بارداری توجه ویژه‌ای داشت.
- درمان زردی نوزادان با عسل که به صورت شربت مصرف شود
- استفاده از خاکشیر در دو هفته انتهایی بارداری
- پرهیز از خوردن غذاهای صفرازا مانند گوشت‌های گرم، گوشت بره و گوشت شتر در اواخر بارداری
- مصرف عرق کاسنی سه هفته قبل از تولد
علائم يرقان یا زردی در نوزادان
قبل از پرداختن به موضوع درمان زردی نوزادان تازه متولد شده لازم است بدانید بيماري زردي در ابتدا باعث زرد شدن پوست می شود و بعدا، لثه‌ها، دست و پاها و همچنین ناحيه سفید چشم هم ممکن است زرد رنگ شوند. تغییر رنگ پوست الگوي مشهوری دارد به اسم از سر تا پا، يعني ابتدا در صورت و بعد از آن سینه ، شكم، بازوها و سرانجام پاها زرد مي‌شوند. اما در بعضی از نوزادان ممکن است پیشرفت از سر تا پا دیده نشود و زردی در تمام بدن به حالت پخش مثل حالت برنزه‌شدن ظاهر شود.
با فشار دادن یک انگشت روی پیشانی یا بینی کودک زردي خودش را نشان مي‌دهد. اگر يرقان وجود داشته باشد، با برداشتن انگشت از روي پوست به جاي رنگ صورتي رنگ زرد را مي‌بينيم (به اين علامت بلانچینگ پوست گفته میشود).
اگر يرقان پيشرفت كند همين حالت زردي بعد از برداشتن انگشت در برجستگی‌های استخوانی قفسه سینه، باسن و زانو قابل مشاهده است.
همه نوزادان قبل از ترخيص از بیمارستان باید حداقل یکبار توسط متخصصین معاینه شوند. اگر نوزاد قبل از سه روزگي از بيمارستان به خانه برده شد، باید رنگ پوست او هر روز تا زمان ويزيت بعدی متخصص اطفال بررسی شود. در صورت تشخیص بیماری باید درمان زردی کبد کودکان در سریع‌ترین زمان ممکن انجام شود.
علائم وخامت يرقان
در صورت بروز هر یک از موارد زیر برای از بین بردن زردی سريعا با فوق تخصص نوزادان يا متخصص اطفال تماس بگیرید:
- رنگ زرد پوست در زانوها یا پایین‌تر ظاهر شده باشد، يا رنگ پوست زرد پررنگ باشد (زرد لیمويي تا زرد نارنجی) و یا اگر سفیدي چشم‌ها هم زرد شده باشد.
- نوزاد علاوه بر زردي تب هم دارد
- نوزاد در غذا خوردن مشکل دارد
- نوزاد بيش از حد معمول خواب آلوده است و بيدار کردن او دشوار است
- نوزاد تحریک پذیر است و آرام كردنش سخت و دشوار است
- نوزاد گردن یا بدن خود را به سمت عقب قوس می‌دهد
*زردی نوزاد تا چند روزگی خطرناک است
عوامل تشدیدکننده ابتلا به زردی در هنگام تولد
تولد زودرس
نوزادان نارس که قبل از 38 هفته حاملگی متولد شده ممکن است نتواند بیلی روبین را به همان سرعت نوزادان كامل از خون جذب کنند. درمان زردی نوزادان نارس ممکن است به دلیل تغذیه كمتر و حرکات روده کمتری که دارند به کندی پیش برود. مدفوع نکردن نوزاد و در نتیجه دفع بیلی روبین کمتر نیز به نفع بهبود نیست. درمان زردی نوزادان زودرس به مراتب دشوارتر است زیرا آنها نسبت به کودکان کامل ضعیف‌تراند.
آسيب و کبودی قابل توجه در هنگام تولد
نوزادانی که هنگام زایمان دچار ضربه و آسيب و کبودی می‌شوند ممکن است با توجه به شکسته شدن گلبول‌های قرمز بیشتر، بیلی روبین بیشتري داشته باشند.
گروه خونی نوزاد
اگر گروه خونی مادر با نوع نوزاد متفاوت باشد، ممکن است کودک آنتی بادی‌هایی را از طریق جفت دریافت کند که باعث تجزیه شدن سریع گلبول‌های قرمزش شود. درمان زردی نوزادان به علت ناسازگاری خونی شرایط و روشهای خاص خود را دارد.
میزان شیرخوردن
نوزاداني كه با شیر مادر تغذيه مي‌شوند، به ویژه کودکانی که در تغذیه با شیر مادر مشکل دارند و یا به اندازه کافی شیر نمی‌خورند، بیشتر در معرض خطر یرقان هستند. کم آبی بدن یا کمبود کالری دریافتی ممکن است در بروز زردی نقش داشته باشد. با این حال ، به دلیل فواید شیردهی، متخصصان قطعا آن را توصیه می‌کنند. مهم است که در زمان شيردهي مطمئن شوید نوزاد به اندازه کافی شير میخورد.
علل دیگر
اختلالات زمینه‌ای هم ممکن است باعث زردی نوزاد شود. در این موارد، زردی اغلب زودتر یا خیلی دیرتر از شکل رایج زردی نوزادان ظاهر میشود. بیماری‌ها یا شرایط زير می‌توانند باعث زردی شوند:
- عفونت خون (سپسیس)
- سایر عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
- نقص‌هاي کبدي نوزاد
- کمبود برخي آنزیم‌ها
- ناهنجاری‌هاي گلبول‌های قرمز
- عوارض زردی
- ميزان بالاي بیلی روبین در صورت عدم درمان عوارض جدی ایجاد می‌کند كه مهمترين‌هايش عبارتند از:
- آنسفالوپاتی حاد
بیلی روبین برای سلولهای مغز سمی است. اگر کودک زردی شدید داشته باشد، احتمال انتقال بیلی روبین به مغز وجود دارد، كه حالتی به نام آنسفالوپاتی بیلی روبین حاد ايجاد می‌كند. قبل از رسیدن به این شرایط باید فرایند درمان فوری زردی نوزادان را آغاز کرد. استفاده از سریع ترین راه درمان زردی نوزاد، مانع بروز عوارض ماندگار در او می شود. علائم انسفالوپاتی حاد در کودک مبتلا به زردی شامل موارد زیر است:
- بي‌قراري
- مشكل در بیدار شدن
- گریه با فركانس بالا
- مک زدن یا تغذیه ضعیف
- تب
- كرن ايكتروس (سندرمي كه در صورت بروز انسفالوپاتي حاد باعث آسيب دائمي در مغز مي‌شود و ممكن است علامت‌هاي زير را داشته باشد حرکات غیرارادی و کنترل نشده (فلج مغزی آتتوئيد)، نگاه خيره به سمت بالا، از دست دادن شنوایی، عدم رشد مینای دندان و ...)
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.