مراحل رشد جنین هفته به هفته با عکس در رحم مادر + جدول بارداری هفته به هفته

در طی هر سه ماه از بارداری، جنین تغییراتی می‌کند که او را برای تولد آماده‌تر می‌کند. سه ماه اول بارداری مرحله بسیار حساسی است، زیرا اندام‌های حیاتی جنین در این دوره شکل می‌گیرند. در سه ماهه دوم و سوم جنین وزن می‌گیرد و رشد او کامل می‌شود و برای زندگی در خارج از رحم آماده می‌شود. همه این مراحل ۴۰ هفته طول می‌کشد. در ادامه، به تفصیل، توضیح خواهیم داد که مراحل رشد جنین هفته به هفته در رحم مادر چگونه است و در هر کدام از این مراحل چه اتفاقی برای جنین می‌افتد.

با نصب اپلیکیشن گهواره، می‌توانید به صورت هفتگی روند بارداری خود را پیگیری کرده و به اطلاعات تخصصی در مورد رشد جنین، سلامت مادر و توصیه‌های تغذیه‌ای دسترسی داشته باشید. این برنامه زمان آزمایش‌ها و غربالگری‌های ضروری دوران بارداری را به شما یادآوری می‌کند و با امکان ثبت و پایش وزن بارداری، می‌توانید وضعیت خود را با نمودار استاندارد مقایسه نمایید. همچنین هر روز پیام‌های مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری دریافت خواهید کرد که به شما کمک می‌کند دوران بارداری سالم و آگاهانه‌ای را تجربه نمایید.

مراحل رشد جنین مرحله به مرحله در لقاح

پزشکان شروع بارداری را اولین روز آخرین قاعدگی می‌دانند. سن حاملگی یا سن قاعدگی از این زمان آغاز می‌شود. اگرچه ممکن است عجیب به نظر برسد، تاریخ اولین روز آخرین قاعدگی تاریخ مهمی برای محاسبه سن بارداری و تاریخ زایمان. پس از آن مراحل رشد جنین در رحم مادر آغاز می‌شود.

هر ماه، بدن زنان چرخه تولید مثل را طی می‌کند که می‌تواند به یکی از دو روش پایان یابد: ماه دیگر هم قاعدگی خواهند داشت یا باردار شده‌اند. این چرخه به‌طور مداوم در سال‌هایی که بدن زن بارور است (یعنی از سن بلوغ تا زمان یائسگی) اتفاق می‌افتد. در چرخه‌ای که با بارداری به پایان می‌رسد چندین مرحله وجود دارد:

ابتدا گروهی از تخمک‌ها آماده می‌شوند تا تخمدان را برای تخمک‌گذاری ترک کنند. تخمک‌ها در کیست‌های کوچک پر از مایعی به نام فولیکول ایجاد می‌شوند. این فولیکول ها را ظرف‌های کوچکی برای هر تخمک نابالغ در نظر می‌گیرند. از این گروه از تخمک‌ها فقط یکی بالغ می‌شود و در طول چرخه باقی می‌ماند.

حال سوالی که مطرح می‌شود این است: «نطفه کی شکل می‌گیرد؟» وقتی فولیکول بالغ باز شود، تخمک از تخمدان آزاد می‌شود. تخمک‌گذاری به‌طور کلی حدود دو هفته قبل از شروع دوره قاعدگی بعدی، یعنی وسط چرخه قاعدگی، اتفاق می‌افتد. پس از تخمک‌گذاری، فولیکول باز شده به ساختاری به نام جسم زرد تبدیل می‌شود که هورمون‌های پروژسترون و استروژن را ترشح می‌کند. لقاح حدود دو هفته پس از آخرین دوره قاعدگی شما اتفاق می‌افتد. هنگامی که اسپرم به تخمک نفوذ می‌کند، تغییراتی در پوشش پروتئینی تخمک ایجاد می‌شود تا از ورود سایر اسپرم‌ها جلوگیری شود. در لحظه لقاح، ترکیب ژنتیکی جنسیت کودک را تعیین می‌کند. مراحل رشد جنین در شکم مادر در هفته‌های مختلف بعدی به مرور کامل می‌شود تا به نوزاد آماده‌ زایمان برسد.

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

مراحل رشد جنین از ابتدای لقاح (مراحل شکل گیری جنین)

مراحل رشد جنین بعد از لقاح بدین شرح است:

در عرض 24 ساعت پس از لقاح، تخمک به‌سرعت به سلول‌ها بسیاری تقسیم می‌شود. تخمک بارورشده تقریبا سه روز در لوله فالوپ باقی می‌ماند. سپس تخمک بارورشده، که بلاستوسیت نامیده می‌شود، همچنان به تقسیم شدن ادامه می‌دهد و به‌آرامی از طریق لوله فالوپ به رحم می‌رسد. پس از رسیدن به رحم، به آندومتر متصل می‌شود. به این کار کاشت یا مراحل رشد جنین بعد از انتقال می‌گویند. برخی از زنان در طی یک یا دو روزی که لانه‌گزینی اتفاق می‌افتد، متوجه لکه‌بینی (خونریزی خفیف) می‌شوند. این طبیعی است و جای نگرانی ندارد. در این مرحله، آندومتر ضخیم‌تر می‌شود و دهانه‌ رحم (دهانه بین رحم و کانال زایمان) توسط پلاک مخاطی بسته می‌شود. در عرض سه هفته، سلول‌های بلاستوسیت در نهایت جنین را، که مثل توپ بسیار کوچکی است، تشکیل می‌دهند. در این زمان، اولین سلول‌های عصبی تشکیل شده‌اند. جنین در حال رشد از زمان لقاح تا هفته هشتم رشد رویان نامیده می‌شود. بعد از هفته هشتم تا زمان تولد به آن جنین می‌گویند.

مراحل رشد جنین بعد از IVF از مرحله کاشت با مراحل رشد جنین طبیعی مشترک است. در درمان ناباروری با لقاح مصنوعی (IVF) لقاح و ترکیب اسپرم و تخمک در آزمایشگاه انجام می‌شود.

جدول زمانی رشد جنین

جنین در طول بارداری معمولی تغییرات زیادی خواهد داشت. مراحل رشد جنین از لقاح تا تولد به سه مرحله سه ماهه تقسیم می‌شود. پزشک معمولاً درباره رشد جنین بر حسب هفته صحبت می‌کند. به‌طورکلی، بارداری فرآیندی 9 ماهه شناخته می‌شود، ولی همیشه اینطور نیست. بارداری کامل 40 هفته یا 280 روز است. بسته به اینکه فرد در چه ماه‌هایی باردار باشد و در چه هفته‌ای زایمان کند، ممکن است 9 ماه یا 10 ماه باردار باشد و این کاملاً طبیعی و سالم است.

مراحل رشد جنین ماه به ماه با عکس

معمولاً مدت بارداری را چهل هفته در نظر می‌گیرند و آن را به سه دوره سه ماهه تقسیم می‌کنند.

* مقاله بارداری چند هفته است را مطالعه کنید.

سه ماهه اول

مراحل رشد جنین از ماه اول تا سوم بارداری، هفته به هفته،  به شرح زیر است:

سه ماهه اول از زمان باردار شدن تا هفته دوازدهم طول می‌کشد. این دوره از مراحل رشد جنین انسان هفته به هفته بسیار حساس است و احتمال سقط جنین در آن زیاد. در طی این سه ماه، تخمک بارورشده از گروه کوچکی از سلول‌ها به جنینی تبدیل می‌شود که کم‌کم ویژگی‌های انسانی پیدا می‌کند. این سه ماه به شرح زیر است:

ماه 1 (هفته 1 تا 4)

در ماه اول بارداری با رشد تخمک بارورشده، کیسه آبی در اطراف تخمک بارورشده تشکیل می‌شود که به تدریج پر از مایع می‌شود که «کیسه آمنیوتیک» نامیده می‌شود و به مراحل رشد هفته به هفته جنین کمک می‌کند. در این مدت جفت نیز رشد می‌کند. جفت عضوی گرد و صاف است که مواد مغذی را از مادر به جنین منتقل می‌کند و مواد زائد را از جنین منتقل می‌کند. جفت را می‌توان منبع غذایی جنین در بارداری در نظر گرفت. در چند هفته اول، چهره اولیه جنین با حلقه‌های سیاه بزرگ (جای چشم‌ها) شکل می‌گیرد. دهان، فک پایین و گلو کم‌کم رشد می‌کنند. سلول‌های خونی تشکیل می‌شوند و گردش خون آغاز می‌شود. لوله‌ قلبی تا پایان هفته چهارم 65 بار در دقیقه می‌زند. در پایان ماه اول، طول جنین حدود یک‌چهارم اینچ است، یعنی کوچکتر از یک دانه برنج.

ماه 2 (هفته 5 تا 8)

در ماه دوم بارداری  یعنی از هفته پنجم بارداری تا پایان هفته هشتم، مراحل رشد و تکامل جنین در شکم مادر ادامه می‌یابد. شکل گرفتن گوش‌ها به‌صورت چین کوچکی در پوست کنار سر شروع می‌شود. جوانه‌های ریزی که در نهایت به بازوها و پاها تبدیل می‌شوند در بدن جنین به وجود می‌آیند. انگشتان دست، انگشتان پا و چشم‌ها نیز کم‌کم شکل می‌گیرند. لوله عصبی (مغز، نخاع و سایر بافت‌های عصبی سیستم عصبی مرکزی) در این ماه نسبتاً کامل می‌شود. دستگاه گوارش و اندام‌های حسی نیز شروع به رشد می‌کنند. کم‌کم استخوان‌ها جای غضروف‌های نرم را می‌گیرند. در این زمان، سر نسبت به بقیه بدن بزرگ است. در این ماه مراحل رشد و تشکیل قلب جنین آغاز می‌شود. در حدود شش هفتگی، ضربان قلب معمولاً قابل تشخیص است. در پایان ماه دوم، جنین حدود 1 اینچ طول (اندازه یک بند انگشت) و حدود 10 گرم وزن دارد.

* مقاله برای تشکیل قلب جنین چه بخوریم را مطالعه کنید.

ماه 3 (هفته 9 تا 12)

در ماه سوم بارداری بازوها، دست‌ها، انگشتان دست، پاها و انگشتان پا کاملاً شکل می‌گیرند. در این مرحله، جنین با انجام کارهایی مانند باز و بسته کردن مشت و دهانش شروع به شناختن جهان پیرامونش می‌کند. کم‌کم ناخن‌های دست و پا رشد می‌کند و گوش‌های خارجی تشکیل می‌شوند. ریشۀ دندان‌ها زیر لثه تشکیل می‌شود. اندام‌های تناسلی نیز رشد می‌کنند، اما تشخیص جنسیت جنین در عکس‌های سونوگرافی همچنان دشوار است. در پایان ماه سوم، جنین به‌طور کامل تشکیل می‌شود. تمام اندام‌ها وجود دارند و باید رشد کنند تا بتوانند عملکرد هم داشته باشند. سیستم گردش خون و ادرار نیز کار می‌کند و کبد تولید صفرا را آغاز می‌کند. در پایان ماه سوم، قد جنین حدود 4 اینچ (اندازه طول دو باتری پشت سر هم) و وزنش حدود 30 گرم است. پس از پایان ماه سوم، چون بسیاری از مراحل رشد و شکل‌گیری اندام‌ها طی شده است، احتمال سقط جنین بسیار کمتر از قبل می‌شود. 

* مقاله جنین پسر در کدام سمت رحم را مطالعه کنید.

سه ماهه دوم

سه ماه دوم مرحلۀ میانی از مراحل رشد جنین انسان در شکم مادر است. معمولا از این مرحله به‌عنوان بهترین و شیرین‌ترین بخش تجربه‌ بارداری یاد می‌کنند. در این زمان، تهوع بارداری سایر علائم رشد جنین و ناراحتی‌های اوایل بارداری، معمولاً، از بین می‌رود. در این سه ماه اجزای بدن جنین بیش از پیش رشد می‌کنند. همچنین ممکن است مادر بتواند چرخیدن جنین را احساس کند.

* مقاله تفاوت جنین دختر و پسر در سونوگرافی هفته ۱۲ را مطالعه کنید.

ماه 4 (هفته 13 تا 16)

در ماه چهارم بارداری ممکن است ضربان قلب جنین با ابزاری به نام داپلر قابل شنیدن باشد. اینک انگشتان دست و پا به‌خوبی مشخص هستند. پلک‌ها، ابروها، مژه‌ها، ناخن‌ها و موها تشکیل می‌شوند. دندان‌ها و استخوان‌ها متراکم‌تر می‌شوند. جنین حتی می‌تواند انگشت شست خود را بمکد، خمیازه بکشد و خود را کش بدهد. سیستم عصبی جنین شروع به کار می‌کند. رشد اندام‌های تناسلی کامل می‌شود و پزشک می‌تواند اندام تناسلی جنین را در سونوگرافی ببیند و جنسیت او را تعیین کند. در پایان ماه چهارم، جنین حدود 6 اینچ طول (اندازه طول یک مسواک) و حدود 120 گرم وزن دارد.

ماه 5 (هفته 17 تا 20)

از این مرحله تا زمان زایمان ممکن است مادر حرکات جنین را حس کند. در ماه پنجم بارداری عضلات جنین رشد می‌کند و جنین می‌تواند آنها را حرکت دهد. همچنین موهای سر جنین شروع به رشد می‌کنند. موهای ظریف نرمی به نام لانوگو شانه‌ها، پشت و شقیقه‌های جنین را می‌پوشاند. این مو از جنین محافظت می‌کند و معمولا در پایان هفته اول زندگی نوزاد می‌ریزد. پوست جنین با پوششی سفید رنگ به نام ورنیکس کازئوزا پوشانده می‌شود. نظر پزشکان فعلا این است که این ماده پنیردار از پوست جنین در برابر تماس مدام با مایع آمنیوتیک محافظت می‌کند. این پوشش درست قبل از تولد ریخته می‌شود. در پایان ماه پنجم، طول جنین حدود 25 سانتی‌متر و وزن او 400 تا 500 گرم است.

ماه 6 (هفته 21 تا 24)

ششمین ماه از مراحل رشد جنین کمی پیچیده‌تر است. در این زمان رنگ پوست جنین مایل به قرمز و چروکیده است و رگ‌ها از زیر پوست شفاف قابل مشاهده هستند. رنگدانه‌های پوست جنین نیز بعد از هفته بیستم بارداری تا حدود هفته بیست‌وچهارم تشکیل می‌شود. در ماه ششم بارداری اثر انگشت و پا بر روی پوست نقش می‌بندد. در این مرحله پلک‌ها کم‌کم از هم جدا می‌شوند و چشم‌ها باز می‌شوند. با شنیدن صدا ضربان قلب جنین افزایش می‌یابد. همچنین او می‌تواند با حرکت کردن به صداها پاسخ دهد. همچنین جنین ممکن است سکسکه کند و مادر متوجه تکان‌های او بشود. در پایان ماه ششم، جنین حدود 30 سانتی‌متر طول و حدود 900 گرم وزن دارد.

در این زمان، اگر جنین زودتر از موعد به دنیا بیاید، ممکن است بعد از هفته بیست و سوم با مراقبت‌های ویژه زنده بماند. 

سه ماهه سوم

این دوره آخرین قسمت از مراحل رشد روزانه جنین است. هر هفته از این مرحله رشد به جنین کمک می‌کند تا برای تولد آماده شود. در طول سه ماه سوم، جنین به سرعت وزن اضافه می‌کند و چربی بدنش بیشتر می‌شود که به سلامت او، پس از تولد، کمک می‌کند. در نگاه غیر تخصصی بارداری انسان نه ماه طول می‌کشد، اما از نظر تخصصی ممکن است فردی حدود ده ماه باردار باشد. اگر تاریخی که پرشک برای زایمان پیش‌بینی کرده است بگذرد و نوزاد به دنیا نیاید، پزشک از راه‌های دیگر مادر را وادار به زایمان می‌کند، زیرا ماندن جنین کامل در شکم مادر برای زندگی او و مادر خطرناک است.

ماه 7 (هفته 25 تا 28)

در این مرحله، رشد جنین ادامه می‌یابد و ذخایر چربی او غنی‌تر می‌شود. در ماه هفتم بارداری، شنوایی جنین کامل می‌شود جنین مرتب تکان می‌خورد و موقعیت خود را تغییر می‌دهد و به محرک‌هایی مانند صدا، درد و نور پاسخ می‌دهد. مقدار مایع آمنیوتیک به‌مرور کم می‌شود. اگر جنین در هفت ماهگی، زودتر از موعد، به دنیا بیاید، به احتمال زیاد زنده می‌ماند. در پایان ماه هفتم، جنین حدود 35 سانتی‌متر طول و بین 900 تا 1800 گرم وزن دارد.

ماه 8 (هفته 29 تا 32)

در ماه هشتم بارداری رشد جنین و افزایش ذخایر چربی او ادامه می‌یابد. ممکن است در این دوران مادر احساس کند جنین بیش از پیش لگد می‌زند. جالب است بدانید که در طی بارداری در هفته بیست‌ونهم جنین بیشترین رشد را دارد. در این زمان جنین می‌تواند ببیند و بشنود. اکثر سیستم‌های داخلی بدنش به‌خوبی تکامل یافته‌اند، اما ممکن است ریه‌ها هنوز نابالغ باشند. در ماه هشتم طول جنین به حدود 45 سانتی‌متر و وزن او به 2200 گرم می‌رسد.

ماه 9 (هفته 33 تا 36)

در ماه نهم بارداری هم رشد جنین ادامه دارد. ریه‌ها تقریباً کامل می‌شوند.  جنین توانایی رفلکس‌های هماهنگ را به دست می‌آورد و می‌تواند پلک بزند، چشم‌ها را ببندد، سر را بچرخاند و به صداها و نور پاسخ دهد. درنهایت طول جنین تا 50 سانتی‌متر هم می‌رسد و وزنش از 2200 تا 2700 متغیر است.

ماه 10 (هفته 37 تا 40)

دیگر زمان زایمان فرا می‌رسد. در هفته‌های آخر ممکن است مادر کمتر حرکات جنین را حس کند، زیرا فضای رحم برای جنین تنگ است و حرکت برای او دشوار می‌شود. در این مرحله، ممکن است موقعیت جنین به جهت آماده شدن برای تولد تغییر کند. در حالت ایده آل، در رحم، سر جنین رو به پایین قرار می‌گیرد. ممکن است مادر در این زمان در لگن خود احساس ناراحتی کند، زیرا جنین برای به دنیا آمدن آماده شده و داخل رحم قرار گرفته است.

جدول بارداری هفته به هفته

در جدول زیر می‌توانید جدول شیوه محاسبه زمان بارداری را بر اساس روز، هفته و ماه ببینید:

برخی از زنان در طی یک یا دو روزی که لانه گزینی اتفاق می‌افتد، متوجه لکه بینی (خونریزی خفیف) می‌شوند. این طبیعی است و چیزی نیست که باید نگران آن باشید. در این مرحله، آندومتر ضخیم‌تر می‌شود و دهانه‌ی رحم (دهانه بین رحم و کانال زایمان) توسط یک پلاک مخاطی بسته می‌شود. در عرض سه هفته، سلول‌های بلاستوسیت در نهایت یک توپ کوچک یا یک جنین را تشکیل می‌دهند. در این زمان، اولین سلول‌های عصبی تشکیل شده‌اند. جنین در حال رشد شما قبلاً در چند هفته اول بارداری چند تغییر نام داشته است. به طور کلی، از زمان لقاح تا هفته هشتم رشد، رویان نامیده می‌شود. بعد از هفته هشتم تا زمان تولد به آن جنین می‌گویند. 

* مقاله سقط جنین در هفته هفتم بارداری چگونه است را بخوانید.

اولین عضوی که در جنین تشکیل می‌شود کدام است؟

اولین عضو قلب و عروق است که در هفته سوم بارداری شکل می‌گیرد و از هفته چهارم قلب شروع به تپش می‌کند.

مراحل رشد جنین دو قلو

حال باید به این سوال پاسخ داد که «آیا مراحل رشد جنین دو قلو در رحم با مراحل رشد جنین در حاملگی در صورت تک قلویی یکسان است؟» رشد جنینیِ دوقلوها در رحم موازی با تک قلوها است، یعنی آنها دقیقا بر اساس یک برنامه و الگو رشد می‌کنند. حدودا در هفته 26 بارداری دوقلوها در مقایسه با تک‌قلوها کمی از نظر رشد کند می‌شوند، زیرا فضای درون رحم برایشان تنگ می‌شود. حرکت جنین در رحم در بین دوقلوها به‌مراتب از تک‌قلوها کمتر است. مراحل رشد جنین سه قلو از این نظر متفاوت‌تر است و فضای حرکت برای آنها حتی کمتر است.

مراحل رشد جنین دوقلوهای همسان با مراحل رشد جنین دوقلوهای ناهمسان تفاوت‌هایی دارد. دوقلوهای همسان از یک تخمک بارورشده رشد می‌کنند و می‌توانند جفت یکسانی داشته باشند و دو کیسه آمنیوتیک مجزا یا به‌ندرت یک کیسه آمنیوتیک داشته باشند. دوقلوهای ناهمسان از دو تخمک جداگانه به وجود می‌آیند و در کیسه آمنیوتیک خودشان رشد می‌کنند. مراحل رشد جنین دوقلو در رحم مادر به جز این تفاوت‌های زیادی با تک قلو ندارد.

مراحل رشد جنین در قرآن

مراحل رشد جنین از نظر اسلام تفاوت چندانی با مراحل رشد جنین از نظر علم ندارد. مراحل رشدی او در شش مرحله‌ نطفه، تبدیل نطفه به علقه، تبدیل علقه به مضغه، تبدیل مضغه به استخوان، پوشش استخوان با گوشت و آفرینش تازه با دمیدن روح خلاصه می‌شود. این یکی از اعجازهای بزرگ قرآنی ست که در دوره‌ای که افراد اطلاعات بسیار مختصری در مورد ساده‌ترین مسائل داشتند، مراحل رشد جنین انسان ماه به ماه در این کتاب با زبانی بسیار ساده توضیح داده شده است. جالب توجه آنکه مراحل رشد جنین تا 9 ماهگی در این کتاب بسیار مشابه با مراحلی ست که پیشتر از نظر علمی توضیح داده شد.

سوالات پرتکرار کاربران و پاسخ متخصص

چه زمانی می‌توان جنسیت جنین را تشخیص داد؟

جنسیت جنین معمولاً از هفته ۱۴ بارداری با سونوگرافی قابل تشخیص است، اما برای دقت بیشتر، هفته ۱۶ تا ۲۰ توصیه می‌شود. همچنین تست‌های غیرتهاجمی (NIPT) می‌توانند جنسیت را از هفته ۱۰ مشخص کنند.

در هفته ۱۰ بارداری هستم و جنین یک طرف شکمم جمع شده و سفت است. علت چیست؟

در هفته‌های ابتدایی بارداری، رحم هنوز کوچک است و ممکن است به یک طرف شکم متمایل شود. این حالت معمولاً طبیعی است و با رشد رحم به مرکز شکم برمی‌گردد. اگر درد شدید یا خونریزی همراه آن وجود ندارد، جای نگرانی نیست. اما برای اطمینان بیشتر، با درمانگر خود  مشورت کنید.

در هفته ۲۳ بارداری هستم و کمر درد دارم؛ آیا عادی است یا باید به پزشک مراجعه کنم؟

کمر درد در سه‌ماهه دوم و سوم به دلیل تغییرات هورمونی، افزایش وزن، و فشار رحم روی ستون فقرات شایع است. اما اگر کمر درد شدید، مداوم، همراه با انقباض، یا با علائمی مثل خونریزی یا تب است، حتماً به درمانگرتان مراجعه کنید.