بیماری آبله‌ میمونی در ایران و میزان کشندگی آن

اگر اخبار را دنبال کرده باشید حتماً متوجه شده‌اید که یکی از بیماری‌هایی که به تازگی در جهان همه‌گیر شده است، بیماری آبله میمونی است. هرچند که بیشتر ما با بیماری آبله آشنا هستیم اما احتمالاً می‌خواهید بدانید نوع میمونی آن چیست و چه تفاوت‌هایی با سایر آبله‌ها دارد. به طور کلی این بیماری همانطور که از نامش پیداست یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان است و ویروس مولدش از حیوانات به انسان منتقل می‌شود و بعد از آن انسان‌ها نیز می‌توانند آن را به هم منتقل کنند. 

علائم آبله میمونی از بسیاری از جهات مشابه با آبله‌های دیگر است با این تفاوت که در وهله‌ی اول شدت آن به مراتب کمتر است. از آنجایی که در سال 1980 بیماری آبله توسط واکسیناسیون ریشه کن عمومی شده است از آن زمان به بعد روند واکسیناسیون در بسیاری از نقاط جهات قطع شد که شاید یکی از دلایل دوباره‌ی همه گیری این ویروس در جهان همین موضوع باشد. در حال حاضر بیشتر کشورهای مرکز و غرب آفریقاو کشورهایی که در کنار جنگل‌های بارانی استوایی هستند این بیماری دیده شده است با این حال نمی‌توان روند افزایشی آن را نادیده گرفت. با توجه به گسترش شیوع این بیماری در دنیا، در ادامه بیشتر در مورد عامل بیماری‌زا و علائم ظاهری آن توضیح می‌دهیم.

عامل بیماری آبله میمون چیست؟

آبله‌ی میمونی همانند سایر انواع آبله یک بیماری ویروسی است. و در نتیجه گسترش سریع‌تری نسبت به بسیاری از بیماری‌ها دارد. ویروس بیماری آبله دو نوع اصلی است که از نظر ژنتیکی تفاوت‌هایی با هم دارند: گروه آفریقای مرکزی (حوضه‌ی کنگو) و گروه آفریقای غربی. جدا از تفاوت‌هایی که این دو ویروس با هم دارند، مشخص شده است که گروه حوضه کنگو باعث بیماری شدیدتری در افراد می‌شود و همینطور تصور می‌شود که انتقال سریع‌تری نسبت به نوع دیگر دارد. 

میزان شیوع بیماری آبله میمونی چقدر است؟

به طور کلی در سال اخیر میزان شیوع این بیماری در کشورهای مختلف دنیا افزایش پیدا کرده است اما این بیماری، جدید نیست. اولین تشخیص آبله‌ی میمونی به سال 1970 در جمهوری دموکراتیک کنگو برمی‌گردد و مورد یک پسر 9 ساله بود ( لازم به ذکر است که این بیماری در کودکان به مراتب بیشتر از بزرگسالان دیده می‌شود). از آن زمان به بعد گزارشات بیشتر شد و به نظر می‌رسد که واکسیناسیون آبله توانست به میزان زیادی جلوی پیشگیری آن را بگیرد. با این حال طبق گزارشات این بیماری تنها در 11 کشور آفریقایی دیده شده است. خوشبختانه تاکنون موردی از این بیماری در ایران دیده نشده است.

نحوه‌ی انتقال بیماری آبله میمون چگونه است؟

انتقال همانطور که در بالا توضیح داده شد از دو طریق انجام می‌شود: دام به انسان سالم و روش دیگر انسان بیمار به انسان سالم است.

در مورد انتقال از دام به انسان این بیماری از طریق تماس مستقیم با خون، مایعات بدن، یا ضایعات پوستی یا مخاطی حیوانات بیمار رخ می‌دهد. لزوماً این بیماری از طریق میمون منتقل نمی‌شود و جوندگان آلوده نیز می‌توانند آن را منتقل کنند و در واقع این گروه حیوانان به عنوان محتمل‌ترین روش انتقالی در نظر گرفته می‌شوند. همچنین در صورت خوردن گوشت حیوانات آلوده نیز امکان ابتلا به این بیماری وجود دارد بنابراین توصیه می‌شود گوشت به طور کامل پخته شود. سایر محصولات حیوانی مانند شیر نیز می‌توانند آبله را انتقال بدهند. افرادی که در مناطق جنگلی یا نزدیک آن زندگی می‌کنند نسبت به سایر افراد بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری از حیوانات آلوده هستند.

روش بعدی انتقال از انسان آلوده به انسالن سالم است که آن هم در اثر تماس نزدیک با ترشحات فردی مانند  ترشحات تنفسی، ضایعات پوستی فرد آلوده یا اشیایی که فرد به تازگی از آنها استفاده کرده است ایجاد می‌شود. انتقال تنفسی این بیماری تنها در صورتی ممکن است که تماس چهره به چهره با فرد برای مدتی طولانی ادامه داشته باشد. این موردی است که در کادر درمانی دیده می‌شود زیرا ممکن است با بیماران درتماس طولانی باشند. 

مادران باردار نیز باید هوشیار باشند زیرا انتقال از طریق جفت جنین ممکن است. در این حالتت جنین به آبله‌ی مادرزادی مبتلا می‌شود. بنابراین در این دوران باید مراقبت‌های زیادی انجام دهید. انتقال آبله از طریق تماس جنسی هنوز مشخص نشده است.

علائم و نشانه‌های آبله‌ی میمونی چیست؟

بیماری‌های ویروسی همگی یک دوره‌ی کمون دارند. این دوره‌ای است که فرد به بیماری مبتلاست اما علائم آن هنوز ظهور نکرده‌اند با این حال می‌تواند آن را به دیگران منتقل کند. دوره‌ی کمون برای آبله میمونی، معمولاً از 6 تا 13 روز است اما می‌تواند بین 5 تا 21 روز هم طول بکشد. 

ظهور عفونت در دو مرحله رخ می‌دهد:

اولین مرحله دوره‌ی تهاجم نام دارد که از روز اول تا پنجم طول می‌کشد که با تب، سردرد شدید، لنفادنوپاتی (تورم غدد لنفاوی)، کمردرد، میالژی (دردهای عضلانی) و آستنی شدید (کمبود انرژی) همراه است. لنفادنوپاتی یکی از علائم خاص آبله‌ی میمونی است که آن را از دیگر انواع آبله متمایز می‌کند. 

مرحله‌ی بعدی باد کردن پوست و ظهور تاول‌هاست که یک تا سه روز بعد از شروع تب آغاز می‌شود. آبله‌ها در نوع میمونی بیشتر روی صورت و دست و پا دیده می‌شوند تا بدن. 95 درصد از صورت، 75 درصد از کف دست‌ها و پاها، 70 درصد از غشای مخاطی دهان، 30 درصد از دستگاه تناسلی، 20 درصد از غشار ملتحمه و قرنیه تحت‌تاثیر این آبله‌ها قرار می‌گیرد. شدت و اندازه‌ی آبله‌ها در افراد مختلف متفاوت است. 

روند ظهور تا نابودی آبله‌ها به ترتیب چنین است ابتدا ضایعاتی با پایه‌ی صاف به نان ماکول ظاهر می‌شود که به ضایعات برجسته و سفت به نام پاپول تبدیل می‌شود. در نهایت آنها آبله‌های پر از مایع شفافی می‌شوند که در این حالت به آنها وزیکول می‌گویند و بعد از آنها ضایعات پر از مایع زرد رنگ چرکی می‌شوند که مرحله‌ی نهایی آبله و پوسچول نام دارد. بعد از آن باید منتظر باشید که پوسته‌ی روی آبله خشک شده و بریزد. تعداد ضایعات از چند عدد تا چند هزار متغیر است. در موارد وخیم این بیماری ممکن است آبله‌ها روی سطح پوست بهم پیوسته و یک ناحیه‌ی وسیع از پوست را از بین ببرند.  

آبله به خودی خود درمان شده و انتظار می‌رود که بیماری از 2 تا 4 هفته بعد از بین برود. همانطور که در بالا اشاره شد کودکان بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند و واکنش آنها به بیماری به وضعیت جسمی و میزان سلامتی‌شان بستگی دارد. افرادی مبتلا به نقص سیستم ایمنی ممکن است علائم شدیدتری تجربه کنند.  واکسیناسیون در گذشته توانسته بود محافظت خوبی ایجاد کند اما به دلیل روند توقف واکسن امروزه افراد زیر 40 تا 50 سال بیشتر مستعد ابتلا به آبله می‌باشند. میزان مرگ و میر مورد آبله میمون از زمان ظهور تا کنون تا 11 درصد در جمعیت عمومی بوده است. در سال گذشته این میزان در حدود 3 تا 6 درصد بوده است.

نحوه تشخیص بیماری آبله‌ میمون

تشخیص بیماری آبله میمونی مانند سایر انواع این بیماری انجام می‌شود. همانطور که اشاره کردیم، لنفادنوپاتی  یکی از نشانه‌های خاص این نوع از آبله است که در تشخیص این نوع استفاده می‌شود. اگر فرد به این بیماری مبتلا باشد، از او یک نمونه‌ی آزمایشی جمع‌آوری می‌شود که مورد بررسی‌های آزمایشگاهی قرار می‌گیرد. اگر به تازگی واکسن آبله دریافت کرده باشید، ممکن است به اشتباه مبتلا به آبله تشخیص داده شوید در صورتی که مثبت بودن آن از اثرات واکسن است و شما واقعاً بیمار نیستید. مواردی که در زمان تشخیص بیماری در در گرفته می‌شود عبارتند از:

• تاریخ شروع تب
• تاریخ شروع بثورات
• تاریخ جمع آوری نمونه
• وضعیت فعلی فرد
• سن

درمان آبله‌ میمونی چگونه است؟

درمان آبله‌ی میمونی به طوری کلی بر روی کاهش علائم و درد و ناراحتی فرد تمرکز دارد و اینکه تلاش شود از گسترش عوراض و علائم آن جلوگیری کنیم تا عواقب طولانی مدت آن به حداقل کاهی پیدا کند. به جز این داروهای درمانی خاصی برای این بیماری استفاده نمی‌شود و فرد باید دوران نقاهتش را بگذراند. در مورد تغذیه هم تاکید بر افزایش مصرف مایعات و خوردن غذاهای مقوی است. 

واکسیناسیون برای آبله‌ میمونی به چه صورت است؟

واکسن آبله می‌تواند تا 85 درصد از ابتلا به این بیماری جلوگیری کند. با این حال از عوارض تزریق واکسن این است که ممکن است به علائم خفیف آن مبتلا شوید. اگرچه واکسن‌های نسل اول این بیماری در حال حاضر در دسترس افراد نیستند با این حال بعضی از افراد کادر درمان باید به منظور حفاظت در برابر بیماران واکسن‌های نسل جدید این بیماری را دریافت کنند. واکسن نسل جدید در سال 2019 کشف شده و در دو دوز تزریق می‌شود. 

راهکارهای پیشگیری از بروز آبله‌ میمونی

موثرترین راه پیشگیری از بیماری آبله افزایش آگاهی و دادن آموزش‌های لازم به افراد در مورد رعایت بهداشت و نحوه‌ی برخورد با بیماران است. در درجه‌ی اول تا می‌توانید برخوردتان را با افراد بیمار محدود کنید. در گام بعد واکسن می‌تواند از ابتلا به این بیماری جلوگیری کند. افراد کادر درمان باید بیشتر از هر کس دیگری مراقب ابتلا باشند در نتیجه باید در برخورد با بیمارها یا کار با نمونه‌های آلوده استانداردهای کنترل عفونت را به خوبی رعایت کنند. همچنین از تماس با حیوانات وحشی و آلوده، مصرف گوشت خام و گوشتی که به اندازه‌ی کافی نپخته نیز خودداری کنید. 

شباهت آبله‌ میمون با آبله 

علائم ظاهری آبله‌ی میمون شبیه آبله است با این تفاوت که انواع قدیمی‌تر آبله راحت‌تر منتقل می‌شوند و اغلب کشنده بودند ( به ویژه در ابتدا که واکسیناسیون نبود) و در حدود 30 درصد از بیماران مبتلا جان خود را از دست می‌دادند. در سال 1977 آخرین فرد مبتلا به آبله گزارش شد و بعد از آن بیماری ریشه کن شده تلقی شده و در سال 1980 تولید واکسن آن متوقف شد. در بسیاری از کشورها این واکسن دیگر تزریق نمی‌شود. 

پاسخ پزشک به سوالات شما در مورد آبله میمونی

سوالات و نگرانی هایی در خصوص بیماری آبله میمون از سمت کاربران مطرح شده است که در ادامه پاسخ تخصصی آن ها را بیان می کنیم:

آیا الکل باعث از بین رفتن ویروس از سطوح میشه؟

بله جالب است بدانید که استفاده از الکل برای سطوح میتواند این ویروس را از بین ببرد. سطوح آلوده لباس، ملحفه مشترک، ظروف مشترک و... عامل انتقال بیماری هستند

آیا امکان تهیه واکسن آبله وجود دارد از کجا باید تهیه کنیم؟

به صورت شخصی نمی توان از جایی تهیه کرد و این واکسن باید از طریق دولت تامین شود.

کسی که دهان و لثه اش زخم شده باید پیش دکتر برود تا ببیند بیماری را دارد یا خیر؟

علائم ظاهری به صورت تاول میباشد ولی اگر احساس می کنید که ممکن است این ویروس را داشته باشید به نزدیکترین بیمارستان درمانی در محل زندگی خود مراجعه کنید تا مورد بررسی قرار بگیرید. همچنین توجه کنید تا روشن شدن موضوع خود از تماس با دیگران دور نگه دارید.

برای ویروس آبله میمون واکس سراغ دارید برای خرید؟

همانطور که گفتیم از طریق دولت تامین می‌شود.

آیا جای زخم ها برای همیشه میمونه یا بعد از بهبود جاش خوب میشه؟

متاسفانه یکی از عوارض آبله میمون برجا گذاشتن اسکار ها بر روی پوست است و جای آن می ماند.

چند روز طول میکشه که ویروس از بدنت خارج شه؟

معمولا بین ۲ تا ۴ هفته

ممکنه تو باشگاه و استخر منتقل بشه به کسی؟ و الان میتونیم واکسن شو تهیه کنیم خودمون بزنیم یا نه؟

بله حتما امکان انتقال در باشگاه استخر وجود دارد. به صورت شخصی نمی توان تهیه کرد.

من ۴۰ سالمه و بچگی آبله مرغان گرفتم دوباره باید واکسن بزنم دکتر؟

ویروس آبله مرغان هیچ ربطی به آبله میمون ندارد.

آیا از راه تماس مثل دست دادن و روبوسی منتقل میشه؟

از این راه ها امکان انتقال ویروس وجود دارد.  در صورتی که با فرد تماس داشتید تا حدود 4 روز فرصت دارید که واکسن بزنید.

اگر واکسن آبله مرغان زده باشیم برای آبله میمون تاثیر دارد؟

خیر کاملاً متفاوت هستند. واکسن آبله تاثیر گذار است.

آیا امکان نابینا شدن در صورت ابتلا به این ویروس وجود دارد؟

اگر تاول بر روی قرنیه باشد متاسفانه این مکان وجود دارد.

آیا این بیماری خیلی مسری و کشنده است؟

این بیماری نسبت به کرونا از کشندگی کمتری برخوردار است و همچنین امکان سرایت آن کمتر است. مثلاً اگر با یک بیمار کرونایی  در مدتی حتی در فاصله ۴،۵ متری هم بودید امکان بیماری وجود داشت ولی در آبله میمون با استفاده از ماسک و جلوگیری از برخورد با ترشحات می توان از آن جلوگیری کرد.

من متولد 70 هستم و روی بازوم جای واکسن آبله دارم آیا همونه؟

خیر تقریبا از دهه 60 به بعد به دلیل ریشه کن شده شدن آبله این واکسن تزریق نشده و جای واکسن "ب ث ژ" هست.جای واکسن آبله بزرگتر هست که به دهه های 20 تا اواخر 50 تزریق شده.

آبله میمونی کشنده است؟

احتمال آن بسیار کم است و در موارد اندک در افراد دارای نقص ایمنی اتفاق میفتد.

آبله میمونی از طریق غذا هم منتقل می شود؟

بله از طریق گوشت حیواناتی که به این ویروس مبتلا می شوند امکان انتقال هست بهتر است گوشت کامل پخته شده مصرف نمایید.(البته گوشت این حیوانات در ایران چندان  مصرف نمیشود)

سخن پایانی

نیازی نیست نگران شیوع این بیماری در کشور باشید زیرا هنوز هیچ موری از آن یافت نشده است. با این حالا به عنوان سخن پایانی باید حقایق کلیدی زیر را در نظر داشته باشید:

• واکسن‌های مورد استفاده در برنامه‌ی ریشه‌کنی آبله محافظت در برابر آبله‌ی میمونی نیز فراهم کردند. 
• بیماری آبله‌ی میمونی معمولاً به خودی خود درمان می‌شود و برطرف شدن کامل علائم آن بین 2 تا 4 هفته طول می‌کشد. موارد شدید نیز بسته به آمادگی فرد ممکن است رخ دهد. نسبت مرگ و میر در این بیماری در حدود 3-6٪ بوده است.
• آبله‌ی میمون از طریق تماس نزدیک با فرد یا حیوان آلوده یا با مواد آلوده به ویروس به انسان منتقل می‌شود.
• ویروس آبله‌ی میمونی از طریق تماس نزدیک با ضایعات و ترشحات آلوده، مایعات بدن، راه‌های تنفسی و مواد آلوده مانند لباس و وسایل شخصی منتقل می‌شود.
• بیماری آبله‌ی میمونی یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان است که عمدتاً در مناطق جنگل‌های بارانی استوایی مرکز و غرب آفریقا دیده شده است با این حال مشخص شده که این بیماری در بعضی کشورهای دیگر نیز گسترش پیدا کرده است.
• تظاهرات بالینی آبله میمون شبیه آبله است با این حال آبله‌ی میمونی کمتر از آبله مسری است و باعث بیماری کمتری می‌شود.
• آبله‌ی میمون معمولاً از نظر بالینی با تب، آبله‌های حاوی مایع و غدد لنفاوی متورم مشخص می‌شود و ممکن است منجر به طیف وسیعی از عوارض شود.