جای زخم سزارین | ترمیم این زخم چقدر طول می‌کشد؟+نکات مراقبتی

جای زخم سزارین از نگاه بسیاری از مادران، تنها یک نشانه ظاهری از فرایند زایمان نیست و یادآور تغییرات جسمی و احساسی پس از تولد نوزاد است. این زخم، که در اثر برش پوست و دیواره شکمی برای خروج نوزاد ایجاد می‌شود، به مراقبت دقیق و مرتب نیاز دارد و آگاهی از مراحل ترمیم، می‌تواند به آرامش خاطر و تصمیم‌گیری هوشمندانه مادران کمک زیادی کند. در این مقاله از مجله سلامت گهواره به ترمیم جای زخم سزارین و زمان بهبود آن پرداخته‌ایم.

با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.

مراحل ترمیم زخم سزارین از روز اول تا بهبودی کامل

جای زخم سزارین ممکن است در چند هفته اول سطحی به نظر برسد، اما بازسازی عضلات و بافت‌های بدن معمولا به زمان زیادی نیاز دارد. اگرچه بسیاری از مادران پس از حدود ۶ تا ۸ هفته احساس بهبودی کلی می‌کنند، ولی ترمیم کامل زخم و محو شدن اسکار ممکن است تا ۱۲ ماه یا بیشتر طول بکشد. در ادامه به مراحل ترمیم جای زخم سزارین از روز اول تا بهبودی کامل اشاره کرده‌ایم:

۱- مرحله هموستاز از روز اول تا یک هفته

مرحله اول ترمیم زخم سزارین، بلافاصله پس از عمل آغاز می‌شود و تا چند روز بعد ادامه دارد. در این مرحله بدن تلاش می‌کند خونریزی را کنترل و تشکیل لخته را آغاز کند. لخته خون در محل برش، موجب بسته شدن زخم می‌شود. در این بازه ممکن است پوست اطراف زخم قرمز، تورم مختصر یا حتی رنگ آن تیره به نظر برسد. در این دوره باید از انجام دادن فعالیت‌های سنگین، کشش زیاد یا فشار غیرضروری بر ناحیه آسیب دیده اجتناب کنید تا روند بهبودی به درستی انجام شود.

۲- مرحله التهابی از روز سوم تا حدود هفته دوم

در این مرحله سلول‌های ایمنی وارد بافت می‌شوند تا عوامل آسیب‌زا را پاک و بافت مرده را حذف کنند. ابتدا ممکن است پوست کمی گرم، قرمز یا متورم باشد و حس سوزش در جای زخم سزارین یا کشیدگی در اطراف زخم احساس شود. در این زمان، مراقبت‌های اولیه مانند تمیز نگه‌داشتن زخم، اجتناب از فشار زیاد و پایش علائم عفونت اهمیت زیادی دارد.

۳- مرحله تکثیر یا بازسازی از حدود هفته دوم تا هفته ششم

در این مرحله بدن با افزایش عروق خونی و افزایش کلاژن سازی، شروع به تولید بافت‌های جدید می‌کند و زخم به تدریج بسته می‌شود. در ابتدا ممکن است جای زخم کمی ضخیم‌ یا برجسته به نظر می‌رسد و با خارش یا کمی احساس سوزش همراه باشد.

این علائم از نشانه‌های معمول فرایند فعال بازسازی هستند. استفاده از لباس‌های آزاد، خودداری از بلند کردن اجسام سنگین، شروع ملایم فعالیت بدنی، قدم‌زدن و رعایت نکات مراقبتی می‌توانند به افزایش گردش خون و بهبود علائم کمک زیادی کنند.

۴- مرحله بلوغ یا بازسازی نهایی از هفته ششم تا یک سال

در این مرحله، بافت اسکار ظاهری مات پیدا می‌کند و کمی صاف‌تر می‌شود. در این مدت، ممکن است ظاهر اسکار بهبود پیدا کند و رنگ آن روشن‌تر شود. معمولا در این مرحله سوزش و حساسیت ناحیه آسیب دیده کمتر می‌شود و ماساژ اسکار و محافظت در برابر آفتاب ممکن است به بهبود آن کمک زیادی کنند.

نکته مهم: در برخی موارد، فرآیند کامل بهبود جای زخم سزارین تا ۱۲ ماه یا حتی تا دو سال ادامه پیدا می‌کند.

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

عوامل موثر بر سرعت بهبود جای زخم سزارین

سرعت ترمیم جای زخم سزارین معمولا به عوامل متعددی بستگی دارد. در ادامه به مهم‌ترین عوامل موثر بر سرعت بهبود جای زخم بخیه سزارین اشاره کرده‌ایم:

• نوع و کیفیت بخیه: بخیه‌های جذبی یا بخیه‌های ظریف پوستی معمولا جای زخم کمتری ایجاد می‌کنند.
• مراقبت‌های بهداشتی پس از عمل: شست‌وشوی صحیح زخم و خشک نگه داشتن ناحیه بخیه مانع عفونت می‌شود.
• تغذیه مناسب: مصرف پروتئین، ویتامین C، روی (Zinc) و آهن به تولید کلاژن و ترمیم بافت کمک می‌کند.
• سیستم ایمنی بدن: ضعف ایمنی می‌تواند زمان ترمیم را افزایش دهد و خطر عفونت را بالا ببرد.
• وزن و شاخص توده بدنی (BMI): چاقی باعث کشش پوست و تاخیر در بسته شدن زخم می‌شود.
• سطح قند خون: در مادران مبتلا به دیابت یا قند بارداری، زخم دیرتر بهبود پیدا می‌کند.
• میزان فعالیت بدنی: تحرک زودهنگام یا بلند کردن اجسام سنگین ممکن است باعث باز شدن بخیه‌ها شود.
• استرس و خواب ناکافی: استرس مزمن با کاهش ترشح هورمون‌های ترمیمی، روند بازسازی پوست را کند می‌کند.
• نوع پوست و ژنتیک: برخی افراد، استعداد ژنتیکی بیشتری برای ایجاد اسکارهای ضخیم یا کلوئید دارند.
• مصرف داروها: داروهای ضدالتهاب استروئیدی یا رقیق‌کننده خون موجب به تاخیر انداختن روند ترمیم می‌شود.

مطالعات نشان می‌دهد که سبک زندگی مادر، وضعیت سیستم ایمنی، نوع بخیه و مراقبت‌های پس از زایمان از مهم‌ترین عواملی هستند که می‌توانند روند بهبود را تسریع یا کندتر کنند.

چطور متوجه شویم که جای زخم سزارین در حال ترمیم است؟

فرایند ترمیم زخم بعد از سزارین معمولا طی چند هفته تا چند ماه ادامه دارد. در صورتی که جای زخم به‌درستی ترمیم شود، قرمزی و سوزش آن با گذشت زمان کاهش پیدا می‌کند و پوست اطراف آن نرم‌تر می‌شود. در جدول زیر به مهم‌ترین نشانه‌های بهبود جای زخم سزارین اشاره کرده‌ایم:

برای پیشگیری و همچنین درمان خانگی عفونت زخم سزارین، می‌توانید از روش‌هایی مثل شست‌وشوی ملایم زخم با آب ولرم و صابون، خشک نگه داشتن محل و استفاده از کمپرس گرم ملایم استفاده کنید. در صورت مشاهده ترشح چرکی، تب یا درد شدید حتما از پزشک متخصص زنان برای درمان کمک بگیرید.

چه زمانی در جای زخم سزارین نشانه‌های عفونت دیده می‌شود؟

عفونت زخم سزارین معمولا در فاصله‌ ۳ تا ۱۰ روز پس از زایمان و زمانی که محل بخیه هنوز در حال ترمیم و سیستم ایمنی بدن مشغول بازسازی بافت‌ها است، بروز می‌کند. به طور معمول خطر بروز عفونت در این بازه زمانی در مادرانی که به دیابت، چاقی یا ضعف سیستم ایمنی مبتلا هستند، بیشتر است. با این حال، علائم عفونت ممکن است حتی تا دو هفته پس از عمل نیز ظاهر شوند.

وقتی روند ترمیم طبیعی بافت‌ها مختل می‌شود، بدن با نشانه‌هایی مثل افزایش قرمزی، تورم، ترشحات چرکی، بوی بد زخم، تب یا درد شدید و پیشرونده هشدار می‌دهد. همچنین در برخی موارد، مادر ممکن است احساس گرما در محل زخم یا سفتی غیرطبیعی در اطراف بخیه داشته باشد. در صورت بروز هر یک از این علائم، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.

روش‌های مراقبت از جای زخم سزارین برای جلوگیری از اسکار و التهاب

مراقبت درست از جای زخم سزارین، نقش کلیدی در کاهش تشکیل اسکار برجسته، پیشگیری از التهاب و تسریع بهبودی دارد. با مراقبت‌ صحیح از زخم، می‌توان به کاهش قرمزی، تورم و کشش پوست کمک کرد و خطر عوارضی مانند ورم یا ترمیم ناقص زخم را کاهش داد. در ادامه به نکات مهم برای مراقبت از جای زخم سزارین اشاره کرده‌ایم:

درمان‌های خانگی برای بهبود جای زخم سزارین و کمک به سریع‌تر شدن زمان بهبود

روش‌های خانگی می‌توانند روند ترمیم جای زخم سزارین را تسریع و همزمان از ایجاد اسکار برجسته، ورم یا خارش جلوگیری کنند. مراقبت‌های خانگی با افزایش جریان خون، تغذیه مناسب پوست و نرم نگه داشتن بافت، فرایند بازسازی را تقویت می‌کنند و در کاهش التهاب و بهبود ظاهر زخم موثر هستند. در جدول زیر به بهترین روش‌های خانگی برای بهبود این زخم اشاره کرده‌ایم:

برای جلوگیری از سفت شدن جای بخیه سزارین می‌توان بعد از بسته شدن اولیه زخم، محل مورد نظر را با روغن یا کرم مرطوب‌کننده ماساژ دهید. در صورت ورم جای زخم سزارین یا سفت شدن جای بخیه بهتر است با یک پزشک متخصص مشورت کنید.

روش‌های پزشکی برای بهبود جای زخم سزارین

پس از بهبود اولیه زخم سزارین، برخی مادران ممکن است به دنبال روش‌های پزشکی برای کاهش اسکار، ورم جای زخم سزارین و خارش باشند. این روش‌ها بر اساس شواهد علمی می‌توانند سرعت ترمیم بافت، صاف شدن جای زخم و کاهش برجستگی آن را بهبود دهند. مهم‌ترین روش‌های پزشکی برای بهبود این زخم عبارت‌اند از:

• ورقه یا ژل سیلیکونی: استفاده منظم از ورقه یا ژل سیلیکونی می‌تواند ضخامت اسکار را کاهش داده و سطح پوست جای زخم را صاف‌تر کند. این روش همچنین قرمزی زخم را کمتر می‌کند و معمولا برای چند هفته تا چند ماه توصیه می‌شود.
• کرم‌ها و پمادهای ترمیم‌کننده اسکار: استفاده از کرم‌های حاوی مواد فعال مانند آلانتوئین، ویتامین E یا سیلیکون به از بین بردن جای زخم سزارین و نرم‌تر شدن جای زخم و کاهش خارش کمک می‌کنند و موجب تسریع روند بازسازی بافت‌های پوستی می‌شوند.
• لیزر درمانی: درمان با لیزر می‌تواند قرمزی جای زخم را کاهش دهد، سطح پوست را صاف‌تر و تولید کلاژن سالم در ناحیه زخم را تحریک کند.
• کرایوتراپی: کرایوتراپی با استفاده از سرما، می‌تواند ضخامت اسکارهای برجسته یا کلوئیدی را کاهش دهد و ظاهر جای زخم سزارین را بهبود بخشد. این روش معمولا برای اسکارهای بزرگ و برجسته توصیه می‌شود.
• میکرونیدلینگ: میکرونیدلینگ با ایجاد سوراخ‌های ریز در پوست، تولید کلاژن و بازسازی بافت اطراف زخم را تحریک و به کاهش قرمزی و صاف شدن جای زخم کمک می‌کند.

آیا تغذیه و خواب بر روند بهبود جای زخم سزارین تاثیر دارد؟

تغذیه و خواب، نقش حیاتی در ترمیم جای زخم سزارین دارند و می‌توانند سرعت بهبود بافت‌ها و کاهش اسکار را به طور چشمگیری تحت تاثیر قرار دهند. مصرف کافی پروتئین برای تولید کلاژن، ویتامین C برای تقویت ساختار بافت و ویتامین A برای بازسازی سلول‌های پوستی ضروری است، همچنین روی و آهن به ترمیم سلول‌ها و جلوگیری از تاخیر در بهبود کمک می‌کنند.

بر اساس نتایج مطالعات منتشر شده در سایت معتبر PubMed

فرایند ترمیم زخم طی مراحل مختلفی از جمله هموستاز، التهاب، تکثیر و بازسازی انجام می‌شود که در هر مرحله، بدن به مواد مغذی ویژه‌ای نیاز دارند. پروتئین کافی، ویتامین‌های A، C، E، K و مواد معدنی مانند روی، آهن، مس و منگنز برای سنتز کلاژن، عملکرد سیستم ایمنی و فعالیت سلولی ضروری‌ هستند.

The wound‑healing process encompasses haemostasis, inflammation, proliferation, and remodelling, each reliant on specific nutrients. Adequate protein, vitamins (A, C, E, K), and minerals (zinc, iron, copper, manganese) are essential for collagen synthesis, immune function, and cellular activity.

کمبود مواد مغذی می‌تواند باعث طولانی شدن دوره ترمیم، افزایش ورم جای زخم و کند شدن بهبود طبیعی آن شود. علاوه بر تغذیه، خواب کافی نیز اهمیت زیادی در بهبود زخم‌ها دارد. در طول خواب، بدن هورمون‌های رشد و بازسازی ترشح می‌کند که مستقیما در بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده، کاهش التهاب و کاهش خارش موثر هستند.

علت خارش جای زخم سزارین چیست؟

مهم‌ترین علت خارش زخم سزارین، روند طبیعی بازسازی پوست و رشد سلول‌های جدید در محل زخم است. در اکثر مواقع استفاده از ترمیم کننده جای زخم سزارین، موجب تحریک عصب‌ها و احساس خارش می‌شود. علاوه بر این، خشکی پوست، تورم خفیف و التهاب ملایم نیز می‌توانند خارش را تشدید کنند. در موارد نادر، خارش شدید همراه با قرمزی زیاد، ترشح یا بوی نامطبوع ممکن است نشانه عفونت یا حساسیت به بخیه یا پمادهای مصرفی باشد. در صورت مشاهده این علائم حتما از یک پزشک متخصص کمک بگیرید.

مراقبت دقیق، کلید ترمیم موفق جای زخم سزارین

جای زخم سزارین بخشی طبیعی از فرایند زایمان است و ترمیم صحیح آن برای سلامت جسمی و آرامش روانی مادر اهمیت زیادی دارد. روند بهبود زخم تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله مراقبت‌های خانگی، روش‌های پزشکی، تغذیه، خواب و وضعیت سیستم ایمنی بدن قرار دارد. آگاهی از مراحل ترمیم، نشانه‌های بهبود و علائم هشداردهنده، به مادران کمک می‌کند تا از زخم خود به‌درستی مراقبت و از ایجاد اسکارهای برجسته، ورم یا خارش شدید جلوگیری کنند.

منابع

webmd

healthline